بیماری بورگر یا ترومبو آنژئیت انسدادی یکی از بیماری‌های نادر شریان‌ها و عروق دست و پا محسوب میشود. در این بیماری عروق خونی شما دچار التهاب و تورم میشوند و ممکن است به علت تشکیل لخته خون مسدود گردند این اختلال در نهایت باعث ایجاد آسیب دیدگی یا تخریب بافت‌های پوست و منجر به بروز عفونت و قارنقاریا خواهد شد. این بیماری معمولاً در ابتدا خود را در دست‌ها و پاها نشان می‌دهد و ممکن است در نهایت نقاط بزرگتر بدن از قبیل بازوها و پاها را نیز درگیر کند به طور کلی افرادی که دچار این بیماری میشوند به سیگار کشیدن یا استفاده از سایر انواع تنباکو از قبیل تنباکوی جویدنی عادت دارند و تنها راه موجود برای رفع این بیماری ترک کردن سیگار است.
چه عواملی در بروز بیماری بورگر نقش دارند؟
هنوز پزشکان به طور دقیق علت بروز این بیماری را نمی‌‌دانند اگرچه مصرف تنباکو به طور مشخص نقش مهمی را در بروز این بیماری ایفا میکند دلیل اصلی ابتلا به این اختلال مشخص نیست. متخصصان تصور میکنند که برخی از افراد به لحاظ ژنتیکی مستعد ابتلا به این بیماری هستند. ممکن است این بیماری در واکنش سیستم ایمنی بدن و حمله اشتباه آن به بافت‌های سالم بدن به وجود بیاید و یک اختلال خود ایمنی باشد.
فاکتورهای خطر در بروز بیماری بورگر شامل چه مواردی است؟
در بخش زیر به برخی از فاکتورهای خطر در ابتلا به این بیماری اشاره می‌کنیم:
- مصرف تنباکو و استعمال دخانیات میتواند به طرز قابل توجهی ریسک ابتلا به بیماری بورگر را افزایش می‌دهد به همین دلیل این بیماری بیشتر در افرادی که از انواع مختلف تنباکو استفاده میکنند شیوع بالایی دارد. افرادی که از سیگار دست پیچ و تنباکوی خام استفاده میکنند بیشتر در معرض خطر ابتلا به این بیماری قرار دارند. هنوز پزشکان به درستی نمی‌داند که چگونه مصرف تنباکو باعث افزایش خطر ابتلا به این بیماری میشود اما به طور کلی همه افراد مبتلا به این بیماری به سیگار کشیدن عادت دارند. پزشکان عقیده دارند که مواد شیمیایی موجود در تنباکو میتواند باعث التهاب دیواره داخلی عروق خونی و در نهایت منجر به التهاب آنها شود.
- بیماری‌های مزمن لثه و عفونت لثه به مدت طولانی در ابتلا به بیماری بورگر نقش مهمی را ایفا میکنند.
- شیوع این بیماری در میان مردان بیشتر از زنان است که این تفاوت میتواند به بالا بودن نسبت استعمال دخانیات در مردان نسبت به زنان ارتباط داشته باشد.
- این بیماری معمولاً افرادی که کمتر از ۴۰ سال سن دارند را درگیر میکند.
علائم و نشانه‌های بیماری بورگر شامل چه مواردی است؟
علائم و نشانه‌های این بیماری به شرح زیر می‌باشد:
- احساس درد در دست، پا، بازو و ساق پا که میتواند به صورت موقت ایجاد شود. این علامت میتواند در هنگام استفاده از دست یا پا به وجود بیاید و در هنگام استراحت کردن و عدم فعالیت جسمانی تسکین پیدا کند.
- گاهی اوقات یکی از عروق زیر سطح پوست به علت تشکیل لخته خون در سیاهرگ ملتهب خواهد شد.
- در صورتی که انگشتان دست و پا در معرض سرما قرار بگیرند به رنگ سفید تغییر پیدا خواهند کرد.
- گاهی اوقات زخم باز و دردناک روی انگشتان دست و پا به وجود می‌آید.
آماده شدن برای مراجعه به پزشک
اگر شما با علائم و نشانه‌های بالا مواجه هستید بهتر است به پزشک خانوادگی یا پزشک عمومی یا پزشکی که در زمینه بیماری‌های عروق خونی تخصص دارد مراجعه کنید.
قبل از مراجعه به پزشک چه باید کرد؟
قبل از مراجعه به پزشک باید فهرستی از اطلاعات و سوالات مهم خود را تهیه کنید که در بخش زیر به این موارد اشاره خواهیم کرد:
- علائم و نشانه‌هایی که دارید را یادداشت کنید حتی علائمی که تصور میکنید هیچ ارتباطی به دلیل مراجعه شما به پزشک ندارد.
- اطلاعات شخصی مهم از قبیل استعمال دخانیات، تعداد پاکت‌هایی که در طول روز مصرف میکنید، و آسیب دیدگی و ضربه احتمالی دست یا پا به علت استفاده از چکش یا سایر وسایل دیگر را یادداشت نمایید.
- فهرستی از داروهایی که مصرف میکنید از قبیل انواع ویتامین‌ها و مکمل‌ها را به همراه دوز مصرفی آنها یادداشت کنید.
- در صورت لزوم یکی از اعضای خانواده یا دوستان خود را به مطب پزشک ببرید تا بتواند به شما برای به خاطر آوردن اطلاعات ضروری در مطب پزشک کمک کند زیرا ممکن است شما برخی از مسائل مهم را فراموش کنید.
- سوالاتی که باید از پزشک بپرسید را یادداشت کنید. برخی از این سوالات به شرح زیر می‌باشند:
- شایع ترین دلیل بروز علائم و نشانه‌های من چیست؟
- آیا دلایل دیگری برای بروز این علائم وجود دارد؟
- انجام دادن چه آزمایشاتی ضروری است؟
- آیا بیماری من یک اختلال دائمی است یا موقت؟
- روش‌های موجود برای درمان این اختلال شامل چه مواردی است و شما چه روشی را پیشنهاد میکنید؟
- من بیماری دیگری نیز دارم چگونه می‌توانم به بهترین حالت ممکن به کنترل وضعیت ایجاد شده بپردازم؟
- آیا محدودیت و ممنوعیتی وجود دارد که باید از آن پیروی کنم؟
- آیا مراجعه به متخصص ضروری است؟
باید چه انتظاراتی از پزشک داشته باشید؟
پزشک سوالات زیر را از شما خواهد پرسید:
- علائم و نشانه‌های شما از چه زمانی شروع شده است؟
- آیا این علایم دائمی هستند یا موقت؟
- شدت بروز این علائم چقدر است؟
- آیا دلیلی وجود دارد که باعث بهبود علائم و نشانه‌های شما شود؟
- آیا در گذشته تنباکو استفاده کرده‌اید یا در حال حاضر سیگار می‌کشید؟
- آیا رنگ انگشتان شما در هوای سرد تغییر میکند؟
- آیا انگشت دست و پای شما توسط یک وسیله خاص دچار ضربه شده است؟
چگونه این بیماری تشخیص داده میشود؟
اگرچه هیچ نوع آزمایشی نمی‌تواند به تشخیص بیماری بورگر کمک کند به احتمال زیاد پزشک درخواست انجام آزمایشات خاصی را می‌دهد تا بتواند احتمال وجود سایر بیماری‌ها را رد کند یا آنکه وجود بیماری بورگر را بر اساس علائم و نشانه‌های شما تایید کند. از تست‌های زیر برای تشخیص این بیماری استفاده میشود:
آزمایش خون
از آزمایش خون برای بررسی برخی از ترکیبات خاص خون استفاده میشود که میتواند به تأیید یا رد سایر بیماری‌ها که باعث بروز علائم و نشانه‌های مشابه بیماری بورگر میشوند کمک کند. به عنوان مثال انجام آزمایش خون میتواند به رد یا تایید کردن بیماری دیابت، بیماری لوپوس، اختلال لخته شدن خون و اسکلرودرمی و سایر بیماری‌ها کمک کند.
تست آلن
ممکن است پزشک درخواست انجام یک آزمایش ساده که تست آلن نام دارد را بدهد. در این تست جریان خون در شریان‌هایی که وظیفه انتقال خون به دست‌ها را برعهده دارند بررسی میشود. در این آزمایش پزشک از شما میخواهد که دست‌های خود را مشت کنید تا خون از دست‌های شما خارج شود سپس پزشک شریان‌هایی که در مچ دست شما قرار دارند را فشار می‌دهد تا جریان خون رسانی به دست‌های شما کند شود و رنگ طبیعی دست شما تغییر نماید. سپس پزشک از شما میخواهد دست خود را باز کنید و او نیز فشار را از روی یک شریان و سپس شریان دیگر بر می‌دارد. سرعت بازگشت رنگ دست شما میتواند یک علامت عمومی در خصوص سلامت شریان‌ها باشد اما در صورتی که سرعت بازگشت خون به دست به کندی انجام شود میتواند نشان دهنده یک مشکل مهم از قبیل بیماری بورگر باشد.
استفاده از آنژیوگرام
استفاده از آنژیوگرام میتواند به تشخیص بیماری در شریان‌های شما کمک کند. میتوان آنژیوگرام را با استفاده از سی تی اسکن یا اسکن ام آر آی و بدون هیچ گونه تهاجمی انجام داد یا آنکه آن را با وارد کردن یک کاتتر به درون شریان انجام داد. در این روش ماده حاجب مخصوص به درون شریان تزریق میشود سپس به کمک اشعه ایکس فرآیند عکس برداری انجام می‌گردد. ماده حاجب به پزشک برای مشاهده مسدود شدگی شریان کمک میکند و آن را به خوبی در تصاویر تهیه شده نمایش خواهد شد. ممکن است پزشک درخواست انجام آنژیوگرافی را در هر دو دست و پای شما بدهد حتی اگر هیچ گونه نشانه و علامتی در خصوص بیماری بورگر در دست و پای شما وجود نداشته باشد. تقریبا میتوان گفت که همیشه این بیماری چند عضو را درگیر میکند به همین دلیل حتی اگر هیچ گونه نشانه و علامتی در سایر اعضای بدن دیده نشود انجام این تست میتواند به شناسایی زودهنگام علائم آسیب دیدگی عروق کمک کند.
بیماری بورگر چگونه درمان میشود؟
اگر چه هیچ روشی برای درمان این بیماری وجود ندارد بهترین و موثرترین روش برای جلوگیری از پیشرفت آن اجتناب از مصرف محصولات تنباکو است زیرا حتی مصرف چند نخ سیگار در طول روز میتواند باعث بدتر شدن علائم و نشانه‌های شما شود. پزشک میتواند با شما صحبت کند و برای ترک کردن سیگار و رفع تورم ایجاد شده در عروق خونی به شما دارو بدهد. شما باید از مصرف محصولات مکمل نیکوتین خودداری کنید زیرا حاوی نیکوتین هستند و می‌‌توانند باعث فعال شدن بیماری شما شوند. شما می‌توانید از محصولات بدون نیکوتین استفاده کنید. در صورتی که هنوز بیماری شما در مرحله فعال قرار دارد پزشک درخواست انجام آزمایش ادرار را می‌دهد تا به این نتیجه برسد که آیا هنوز از سیگار استفاده میکنید یا خیر. روش دیگری که برای ترک سیگار وجود دارد این است که به مدت چند روز تا چند هفته در بیمارستان یا مراکز خدمات درمانی بستری شوید تا بتوانید سیگار کشیدن خود را ترک کنید در این مرحله شما در جلسات مشاوره و سایر فعالیت‌های روزمره شرکت میکنید تا بتوانید تمایل به سیگار کشیدن را ترک نمایید. این جلسات به شما برای ادامه زندگی بدون سیگار کشیدن کمک خواهد کرد.
سایر روش‌های درمانی
روش‌های دیگری نیز برای درمان این بیماری وجود دارد اما میزان اثرگذاری آنها کمتر است که در بخش زیر به این موارد اشاره خواهیم کرد:
- مصرف برخی از داروها میتواند به گشاد شدن عروق خونی بهبود گردش خون و رفع لخته خون ایجاد شده کمک کند.
- استفاده از باند فشاری در دست و پا میتواند جریان خون رسانی به این اعضا افزایش دهد.
- تحریک طناب نخاعی نیز یک روش سودمند است.
- انجام عمل جراحی و قطع کردن عروق موضع آسیب دیده میتواند به کنترل درد و افزایش جریان خون رسانی کمک کند البته این روش مورد بحث و اختلاف نظر پزشکان قرار دارد زیرا نتایج و عوارض احتمالی این روش در بلند مدت مورد بررسی قرار نگرفته است.
- مصرف برخی از داروها میتواند فرآیند رشد عروق خونی جدید را تسریع کند البته این روش هنوز در مرحله آزمایش قرار دارد.
- در صورتی که عضو مورد نظر دچار عفونت یا قانقاریا شده باشد باید به قطع آن عضو پرداخت.
روش‌های درمانی خانگی و تغییر سبک زندگی شامل چه مواردی است؟
اگر شما به بیماری بورگر مبتلا هستید باید مراقبت بیشتری از انگشتان دست و پای خود به عمل بیاورید و هر روز پوست دست و پای خود را به لحاظ وجود بریدگی و خراش یا زخم بررسی کنید و به خاطر داشته باشید در صورتی که انگشتان دست و پای خود را احساس نمی‌کنید متوجه بریدگی پوست یا زخم شدن آن نیز نخواهید شد. از انگشتان دست و پای خود مراقبت کنید و از قرار دادن آنها در معرض هوای سرد خودداری نمایید. ناکافی بودن جریان خون به یک دست و پا به این معنا است که بدن شما نمی‌تواند به خوبی در برابر ابتلا به عفونت مقاومت کند و بریدگی یا یک زخم کوچک روی پوست به راحتی به یک زخم عفونی و حاد تبدیل خواهد شد به همین دلیل باید محل هرگونه زخم ایجاد شده را با آب و صابون بشویید سپس روی آن پماد آنتی بیوتیک قرار دهید و با بانداژ بپوشانید. از زخم خود مراقبت کنید و اطمینان حاصل نمایید که زخم در حال بهبود است. در صورتی که زخم شما بدتر شد یا آن که روند بهبود آن به کندی انجام میشود باید فوراً به پزشک مراجعه کنید. به طور منظم نزد دندانپزشک بروید و دهان دندان و لثه خود را در وضعیت سلامتی مناسبی حفظ کنید تا از بروز بیماری مزمن لثه که در شرایط حاد به بیماری بورگر ارتباط دارد جلوگیری گردد.
عوارض و خطرات بیماری بورگر شامل چه مواردی است؟
در صورتی که بیماری شما بدتر شده است میزان خون رسانی به دست و پا کاهش پیدا خواهد کرد این امر به علت مسدود شدن عروق خونی و بروز مشکل در خون رسانی به نوک انگشتان دست و پا به وجود می‌آید. بافت‌هایی که به آنها خون رسانی نمی‌شود نمی‌‌توانند اکسیژن و مواد مغذی ضروری برای زنده ماندن خود را دریافت کنند. این امر باعث میشود که پوست و بافت نوک انگشتان دست و پا از بین برود و فرد دچار قانقاریا شود. علائم و نشانه‌های قانقاریا عبارت است از آبی یا تیره شدن رنگ پوست، از دست دادن حس در انگشتان دست و پا و احساس بوی نامطبوع از موضع آسیب دیده. قانقاریا یک بیماری حاد است که معمولا با قطع کردن انگشت دست یا پا همراه میشود.
