واریس رگهای بزرگ شده و متورم هستند. هرچند این رگ‌ها همیشه مشکل ساز نمی شوند، اما واریس یکی از بیماری‌های عروقی به شمار می‌رود که به مرور زمان میتواند دردناک شود. عواملی مانند سابقه ژنتیکی، بارداری ، داشتن اضافه وزن و سرپا ایستادن برای مدت طولانی می‌توانند در ابتلا به واریس نقش داشته باشند. انجام دادن ورزش‌های سبک، خصوصا ورزش‌هایی که پاها را درگیر می‌کند، موجب افزایش جریان خون میشود و میتواند ظاهر رگهای واریسی را بهبود دهد و از شکل گیری بیشتر رگهای واریسی جلوگیری کند. البته باید این نکته‌ی مهم را یادآور شویم که ورزش‌هایی که انجام میشوند نباید پرفشار باشند و در صورتی که موجب بروز درد شوند، نباید به طور ناگهانی قطع شوند. لازم به تذکر نیست که این ورزش‌ها باید مستقیما زیر نظر متخصص واریس انجام شوند.
برای کمک به تسکین درد ناشی از واریس، متخصصین واریس ما لیستی از تمرینات پا را تهیه کرده اند. این لیست علاوه بر این که به درمان واریس کمک می‌کند، تمرین را برای شما سرگرم کننده و قابل تحمل می‌کند. این تمرینات برای درمان رگهای واریسی، رگهای عنکبوتی و کاهش علائم ناشی از این دو عارضه مفید هستند.
برای تعیین وقت قبلی در کلینیک واریس دکتر کریمی و کسب اطلاعات بیشتر در خصوص ورزش و تمرینات واریس و رگهای عنکبوتی می‌توانید با شماره های۰۲۱۲۲۲۵۴۵۲۰ – ۰۲۱۲۲۲۵۴۱۴۴ تماس حاصل فرمایید.
انواع واریس
واریس انواع متفاوتی دارد که هر کدام به روش خاصی درمان میشود.
- رگهای عنکبوتی یا تلانژکتازی رگهای کوچک و گشاد شده‌ای هستند که مانند تار عنکبوت به رنگ قرمز، آبی یا بنفش روی پوست ظاهر میشوند. این سیاهرگ‌ها صاف هستند و ظاهری مانند کبودی و خونمردگی دارند.
- رگهای شبکه‌ای رگهای بزرگتر گشاد شده‌ای هستند که نسبت به رگهای عنکبوتی در عمق بیشتری از پوست قرار گرفته‌اند. رگهای شبکه‌ای معمولاً آبی و صاف هستند و پشت پاها، به ویژه پشت زانو دیده میشوند.
- رگهای واریسی سیاهرگهای برجسته و بزرگ شده‌ای به رنگ آبی، بنفش یا گوشتی هستند و شبیه به طناب برجسته پیچ خورده دیده میشوند. برای درمان رگ واریسی لازم است که عمل جراحی انجام شود.
علل ایجاد رگهای واریسی
این رگهای غیرعادی و اختلال‌های عروقی به دلیل جمع شدن خون در رگ‌ها ایجاد میشوند. عموماً ورید صافن بزرگ که در امتداد پا قرار دارد و ورید صافن کوچک که در ساق پا قرار دارد، تحت تاثیر واریس قرار می‌گیرند. چون دریچه داخل ورید آسیب دیده به درستی کار نمی‌کند، خون به خوبی پمپاژ نمی‌شود و در نتیجه خون در مقدار بیشتری از حد لزوم در رگ باقی می‌ماند. به این ترتیب سیاهرگ گشاد میشود و رگ تغییر رنگ می‌دهد و برجسته میشود.
رگهای واریسی معمولاً در بخش پایین پا ایجاد میشود، چون سیاهرگهای پا باید خون را برخلاف نیروی جاذبه و وزن بدن رو به بالا پمپاژ کنند. به همین دلیل این رگ‌ها به مرور زمان آسیب می‌بینند. رگ آسیب دیده در نتیجه افزایش فشار متورم میشود. زمانی که علائم دردناک واریس بروز می‌یابد، عارضه تشدید میشود.
رگهای واریسی به دلایل مختلفی ایجاد میشوند که در ادامه به توضیح آنها می‌پردازیم.
سن
خاصیت کشسانی دیواره‌های عروق به موازات بالا رفتن سن کاهش می‌یابد. در نتیجه سیاهرگ گشاد و دریچههای آن ضعیف میشود و جریان خون مختل میشود.
بارداری
میزان خون موجود در بدن در دوران بارداری تقریباً دو لیتر افزایش می‌یابد، اما گردش خون در پاها کم میشود. این تغییرات برای رشد جنین ضروری است، اما در عین حال خطر ایجاد رگهای واریسی را نیز افزایش می‌دهد. واریس بارداری معمولاً خود به خود بعد از زایمان برطرف میشود. اما اگر به جز بارداری دلیل دیگری نیز برای ابتلا به واریس وجود داشته باشد، رگ‌ها آسیبی دائمی می‌بینند و جراحی بعد از زایمان ضرورت می‌یابد.
چاقی
چاقی یکی از علل اصلی ابتلا به واریس است. اضافه وزن باعث میشود که فشار بیشتری به پاها وارد شود و دریچههای عروق ضعیف شود.
ورزش نکردن و بی‌تحرکی
شغل و میزان فعالیت میتواند یکی از عامل‌های ابتلا به واریس باشد. سبک زندگی پشت میزنشینی و بدون فعالیت یا ایستادن طولانی مدت گردش خون را در پاها کاهش می‌دهد و باعث جمع شدن خون در عروق میشود. پیاده‌روی، دوچرخه سواری و حرکت لانژ ورزش‌های فوق‌العاده‌ای برای سالم نگه داشتن گردش خون هستند.
علل دیگر
سابقه خانوادگی ابتلا به واریس و جنسیت زنانه از عامل‌های خطر ابتلا به واریس به شمار می‌آیند و برخی بیماران مستعد واریس در نهایت نیاز به جراحی پیدا می‌کنند.
عوارض جانبی واریس
رگهای واریسی علاوه بر داشتن ظاهر ناخوشایند، سلامتی بیماران را نیز تهدید می‌کنند. از عوارض واریس می‌توان به موارد زیر اشاره کرد:
- درد شدید
- خستگی مزمن
- احساس سنگینی در پاها بعد از ورزش و شب‌ها
- خونریزی شدید در پی وارد شدن آسیبی جزئی به ناحیه درگیر
- گرفتگی عضلات
- خارش در محل قرارگیری رگهای واریسی
- ترومبوفلبیت: تشکیل شدن لخته خون در سیاهرگ واریسی
- متورم شدن مچ پا و التهاب
- تلانژکتازی و تشکیل رگهای عنکبوتی در پای آسیب دیده
- تغییرات آشکار پوست در نزدیکی رگهای واریسی: رگ‌ها معمولاً به رنگ آبی یا قهوه‌ای درمی‌آید.
- اگزمای عروق: خشک و قرمز شدن پوست اطراف ناحیه آسیب دیده و احساس خارش در این ناحیه
- سندرم پای بی‌قرار یکی از عوارض شایع واریس است.
- آتروفی بلانچ: لکه‌های سفید نامنظمی که به صورت اسکار روی مچ پا ایجاد میشود.
اگرچه برخی از بیماران مبتلا به واریس با هیچ یک از علائم فوق مواجه نمی‌شوند، بااین حال همچنان نیاز به درمان دارند.
چرا برای درمان رگهای واریسی باید ورزش کنید؟
رگهای واریسی براثر کمبود گردش خون در رگ‌ها ایجاد میشود. کم بود گردش خون موجب فشار به دیواره‌ی رگ‌ها و تورم و بیرون زدگی آنها میشود و اصطلاحا رگ‌ها طنابی میشوند. ورزش کردن موجب بهبود جریان خون در پاها و دست‌ها و بهبود قدرت عضلانی میشود و علاوه بر این میزان درد ناراحتی شما را کاهش می‌دهد. انجام دادن ورزش‌های سبک و کم فشار مانند پیاده روی و دوچرخه سواری برای افراد مبتلا به واریس ایده آل است. البته این موضوع بدین معنا نیست که شما نمی توانید ورزش‌های سخت تر و پرفشارتر را انجام دهید. بهتر است که قبل از شروع هر برنامه‌ی تمرینی، ابتدا با پزشک متخصص واریس مشورت کنید.
ورزش‌هایی برای درمان واریس
برای رسیدن به بهترین نتایج ممکن، باید این تمرینات زیر نظر پزشک متخصص انجام شوند.
پیاده روی
ساده ترین ورزشی که می‌توانید انجام دهید این است که بیشتر پیاده روی کنید. اجازه دهید پاهایتان بیشتر در حرکت باشند. پیاده روی کردن راه بسیار مناسبی برای بهبود جریان خون در پاها است. همچنین می‌توانید به جای استفاده از آسانسور، از راه پله استفاده کنید. حتی اگر قبل از رفتن به محل کار خود، کمی در محیط اطراف پیاده روی کنید، این کار تاثیر قابل توجهی در بهبود علائم ناشی از واریس خواهد داشت.
تمرین پدال پا
در ابتدا بر روی زمین دراز بکشید و دستان خود را در دو طرف بدن خود روی زمین قرار دهید. اگر ترجیح می‌دهید، می‌توانید دستان خود را زیر باسن خود نیز قرار دهید تا به پایین کمر شما فشار کمتری وارد شود. پاهای خود را از روی زمین بلند کنید و مانند وقتی که دارید دوچرخه سواری می‌کنید، پا بزنید. در هنگام انجام این حرکت هر چقدر پای خود را بالاتر نگه دارید، افزایش جریان خون در پاهای شما بیشتر خواهد بود. از طرف دیگر اگر پای خود را نزدیک به زمین نگه دارید، به عضلات شکم فشار بیشتری می‌آید و استقامت عضلات شکم بیشتر میشود. تمرین را تا جایی ادامه دهید که گردش خون در پاهای خود را حس کنید و دردی که در پای خود داشتید کمی تسکین پیدا کند.
بالا آوردن پا
برخلاف تمرین بالا آوردن پا که معمولا در باشگاه ورزشی انجام میشود و برای تقویت عضلات داخل و خارج ران طراحی شده است، این تمرین برای افزایش جریان خون در کل پا طراحی شده است. روی زمین دراز بکشید و برای کاهش فشار به کمر خود، دو دست خود را زیر باسن خود قرار دهید. باسن خود را به طرف زمین فشار دهید و همچنین عضلات کمر خود را منقبض کنید و سپس یکی از پاهای خود را بالا بیاورید تا جایی که پای شما عمود با زمین باشد. پای خود را در این حالت نگه دارید تا جایی که پایین آمدن خون از پا، ساق پا و ران پا را احساس کنید. سپس پای خود را پایین بیاورید و همین کار را با پای دیگر انجام دهید. می‌توانید برای آن که این تمرین را راحت‌تر انجام دهید، نزدیک به دیوار بخوابید به طور که باسن شما نزدیک به دیوار باشد و سپس هر دو پای خود را بالا بیاورید و به دیوار تکیه دهید. در این حالت پاهای شما حتی در هنگامی که بالا هستند نیز در حالت استراحت هستند. تا جایی پاهای خود را بالا نگه دارید که جریان خون را حس کنید و سپس پای خود را پایین بیاورید می‌توانید برای بهبود جریان خون، در هنگامی که پاها بالا هستند، مچ پای خود را بچرخانید.
حرکت ساق پا
بایستید و هر دو پای خود را صاف نگه دارید. بر روی پنجه‌ی پا بلند شوید و سپس پایین بیایید.
حرکت لانگز پهلو
بایستید و پاها را به اندازه‌ی عرض لگن باز کنید. با پای راس خود یک قدم به سمت راست بردارید و در این حین پای چپ خود را ۹۰ درجه خم کنید. برای ان که به حالت اولیه بازگردید، به آرامی پای چپ را صاف کنید و پای راست را به طرف پای چپ بازگردانید تا مجددا پاهای شما اندازه عرض لگن از هم فاصله داشته باشد. حالا این حرکت را برای پای چپ نیز تکرار کنید. توجه داشته باشید که در حین انجام این حرکت، زانوی که خم میشود در راستای انگشتان پا باشد و از ان جلوتر نرود.
شنای خوابیده
به حالت خوابیده به شکم قرار بگیرید و پاهای خود را متناوباٌ بالا و پایین ببرید. انجام شنای خوابیده موجب میشود که جریان خون در پاهای شما با نبض قلب هماهنگ شود و از تجمع خون در پاها جلوگیری می‌کند.
بالا آوردن پاشنه و پنجه
اگر در محل کار خود در حالت ایستاده هستید، سعی کنید مرتبا روی پنجه‌ی پای خود بروید و عضلات ساق پای خود را کشش دهید. برای چند دقیق،هنگام راه رفتن روی نوک پنجه راه بروید. یا این که می‌توانید نوک پنجه‌ی پای خود را لبه‌ی یک پله یا بلندی قرار دهید تا پاشنه‌ی پای شما در هوا معلق باشد و سپس روی پنجه‌ی پای خود بالا و پایین بروید. این حرکت را ۳۰ بار انجام دهید تا عضلات ساق پای شما درگیر شوند. این کار موجب منقبض شدن رگ‌ها شده و بنابراین رگ‌ها با نیروی بیشتری خون را به سمت بالا می‌فرستند و خون در پاها جمع نمی شود.
حرکت قایق
بنشینید و کمر خود را صاف نگه دارید. دستان خود را پشت کمر خود روی زمین قرار دهید و فشار دهید و سپس به آرامی پاهای خود را (که از زانو خم هستند) از روی زمین بلند کنید. در این حالت ساق پای شما با زمین موازی خواهند بود. حالا سعی کنید با حفظ تعادل در ناحیه لگن، دستان خود را از روی زمین بردارید و آن‌هارا به طرف جلو و به سمت ساق پا بکشید. سعی کنید کمر خود را صاف نگه دارید.
حرکت قفل پا
به پشت بخوابید و پاهای خود را دراز کنید. عضلات پای چپ خود را منقبض کنید و سعی کنید که پشت ران شما کاملا با زمین در تماس باشد. زانوی راست خود را خم کنید و انرا به طرف قفسه سینه بکشید. دستان خود را دور ساق پای خود و در زیر زانو قفل کنید. حالا سر و گردن و شانه‌های خود را از روی زمین بلند کنید و سعی کنید نوک بینی خود را به سمت زانوی راست نزدیک کنید. این حالت را برای چند ثانیه نگه دارید و سپس به آرامی سر و شانه‌ی خود را پایین بیاورید و پای خود راپایین بیاورید. این حرکت را تا سه بار برای پای راست و سه بار برای پای چپ، تکرار کنید.
خم کردن زانو و مچ
به پشت دراز بکشید و یکی از زانوهای خود را به طرف قفسه سینه خم کنید و با دست خود پشت زانوی خود را بگیرید. به آرامی مچ پای خود را به یک سمت خم بچرخانید و سپس در سمت دیگر بچرخانید. همین حرکت را برای پای دیگر نیز انجام دهید. توجه کنید که در حین تمرین عضلات شما کاملا درگیر باشند و ران پا یا مچ پای شما حالت آویزان وشل نداشته باشند. از آنجایی که در این حرکت پای خود را بلند می‌کنید و عضلات خود را درگیر می‌کنید، فشار از روی رگ‌ها برداشته میشود و از رف دیگر عضلات پا تقویت میشوند. این حرکت را روزی یک بار انجام دهید.
بالا آوردن کف پا
در صورتی که برای مدت زمان طولانی می‌نشینید، این حرکت برای تمرین دادن عضلات پایینی پاهایتان بسیار عالی است. پنجه‌ی پای خود را از روی زمین بلند کنید تا تنها نقطه تماس پا با زمین، پاشنه پا باشد. سپس پایتان را پایین بیاورید و این بار پاشنه‌ی پا را از روی زمین بلند کنید تا جایی که تنها نقطه تماس پا با زمین، نوک انگشتانتان باشد. سعی کنید به مرتب در حین کار این حرکت را با پاهای خود انجام دهید.
دیگر راه های درمان واریس
درمان واریس باید با توجه به شرایط خاص هر بیمار طراحی شود. طیف گسترده‌ای از روش‌های مختلف، از رویکرد جراحی متداول و قدیمی گرفته تا رویکردهای غیرجراحی مانند لیزر، رادیوفرکوئنسی و چسب‌های بیولوژیک برای درمان واریس وجود دارند. پزشک ابتدا پرونده پزشکی بیمار، علائم وی و مدت زمان بروز این علائم را به دقت بررسی می‌کند. ابتلا به بیماری‌هایی مانند روماتیسم، فشار خون بالا و دیابت بررسی می‌گردد و معاینات بالینی انجام میشود. سپس پزشک طرح درمان را با توجه به نتایج اولتراسونوگرافی داپلر و ارزیابی دقیق عروق تهیه می‌کند. تشخیص و درمان زودهنگام واریس بسیار مهم است؛ چون اگر اقدامی برای درمان واریس صورت نگیرد، تغییرات دریچههای عروق غیرقابل برگشت خواهد بود. درمان واریس امروزه به لطف پیشرفت‌های به دست آمده آسان‌تر از گذشته شده است.
کاهش وزن و استراحت
جراحی واریس همواره آخرین راهکار برای درمان واریس است. در ابتدا روش‌های غیرجراحی با توجه به شدت عارضه امتحان میشود.
اولین توصیه به بیماران این است که مدت زمان طولانی سرپا نایستند. به پاها استراحت بدهند و تمرین‌های ورزشی متوسط را برای کمک به درمان این عارضه انجام بدهند. چنانچه شغل بیمار ایجاب کند که ساعت‌های طولانی سرپا بایستد، باید تمرین‌های مناسب را یاد بگیرد و آنها را در طول روز تکرار کند.
به بیمارانی که اضافه وزن دارند، توصیه میشود که وزنشان را کم کنند. کاهش وزن فشار روی پاها را از بین می‌برد.
جوراب واریس
پوشیدن جوراب واریس یکی از متداول‌ترین و پرطرفدارترین روش‌های درمان واریس است. جوراب واریس گردش خون را در رگهای واریسی بهبود می‌دهد. اما اگر مشکلی مانند بیماری عروق محیطی در گردش خون در پاها وجود داشته باشد، پوشیدن جوراب واریس به بیماران توصیه نمی‌شود. بنابراین بیماران باید توسط متخصص عروق معاینه شوند تا مشخص شود که آیا جوراب واریس برای آنها مناسب است یا خیر. روش‌های پیشگیری ذکر شده لزوم انجام جراحی واریس را برای اکثر بیماران از بین می‌برد.
چنانچه هیچ یک از روش‌های فوق علائم بیماران را برطرف نکند، به ناچار جراحی واریس انجام میشود.
اسکلروتراپی
اسکلروتراپی درمان ساده‌ای است. پزشک چند تزریق را در رگهای عنکبوتی انجام می‌دهد، سپس ناحیه درمان را پانسمان می‌کند و از بیمار می‌خواهد که جوراب واریس بپوشد. تعداد جلسات درمان به تعداد رگهای عنکبوتی که باید درمان شود، بستگی دارد.
ابلیشن داخل وریدی با استفاده از رادیوفرکانسی
رگهای واریسی به روش رادیوفرکانسی ابلیشن درون وریدی تخریب میشود. فیبر ابلیشن رادیوفرکانسی داخل ورید قرار داده میشود. این درمان کمتر از یک ساعت طول می‌کشد و بیمار بلافاصله بعد از درمان میتواند فعالیت‌های روزمره را از سر بگیرد. برای انجام دادن ابلیشن رادیوفرکانسی نیازی به مرخصی گرفتن نیست.
سوالات متداول
آیا تمام رگهای واریسی مانند هم هستند؟
خیر، سه سیستم عروقی ـ عمقی، سطحی و ارتباطی ـ وجود دارد که تمام آنها ممکن است درگیر واریس شوند. عامل‌های بسیاری بر شدت واریس اثر می‌گذارد که از آن جمله می‌توان به سیستم عروقی درگیر، عامل‌های خطر موجود و آناتومی منحصربه فرد هر بیمار اشاره کرد. به همین دلیل جراحان قلب و عروق شدت واریس را از یک تا شش درجه‌بندی می‌کنند. مورد هر بیمار با دیگری متفاوت است و نمی‌توان یک درمان را به عنوان بهترین درمان به تمام بیماران توصیه کرد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنیم؟
درمانهای خانگی غیرجراحی و اقدامهای خودیاری میتواند درد واریس را تسکین دهد و از تشدید واریس جلوگیری کند. اما اگر ظاهر و علائم رگهای واریسی آزاردهنده شده است یا درمانهای خانگی موثر نیست، باید به پزشک مراجعه کنید.
رگ عنکبوتی یا واریسی چیست؟
رگ واریسی به آن دسته از سیاهرگهای پا گفته میشود که به دلیل نارسایی دریچههای وریدی بزرگ و متورم شدهاند. رگهای واریسی پیچ و تاب میخورند، برجستگی آنها از روی پوست حس میشود و به مرور زمان آبی میشوند.
درمان نکردن واریس چه عوارضی را به دنبال دارد؟
واریس به مررو زمان شدیدتر میشود. اگر واریس را درمان نکنید، ممکن است رگهای واریسی منجر به ابتلا به عارضههایی مانند التهاب وریدی یا زخمها یا جراحتهای مزمن شود.
واریس چطور تشخیص داده میشود؟
یک پزشک مجرب با استفاده از روشهایی مانند سونوگرافی میتواند واریس را تشخیص بدهد. سونوگرافی با هدف ارزیابی عملکرد دریچههای وریدی و بررسی آناتومی وریدهایی انجام میشود که عملکرد دریچههایشان مختل شده است.
بهترین راه درمان واریس چیست؟
مورد هر بیمار از نظر آناتومی و علائم بالینی با دیگری متفاوت است. جراح قلب و عروق مدالیته درمانی مناسب را با توجه به شرایط بیمار توصیه می‌کند تا بهترین نتیجه ممکن به دست بیاید.
چطور می‌توان از واریس پیشگیری کرد؟
متاسفانه هیچ راهی برای پیشگیری صددرصدی از واریس وجود ندارد، اما با نگه داشتن وزن در حد سالم، ورزش منظم، اجتناب از ایستادن یا نشستن به مدت طولانی و پوشیدن جوراب ضدواریس می‌توانید بعضی علائم را کنترل کنید.
