سوالات متداول در رابطه با واریس؛ آنچه باید در مورد واریس بدانیم
واریس یکی از اختلالات شایع گردش خون است. اکثر بیماران، علی‌رغم درصد شیوع بالای این بیماری همچنان سوالات بسیاری درباره‌ی واریس دارند و بسیاری از قربانیان این بیماری اطلاع بسیار کمی از این عارضه یا درمان‌های احتمالی آن دارند.
سوالات متداول در رابطه با بیماری واریس پا
چنانچه از بیماری واریس رنج می‌برید یا در معرض خطر ابتلا به آن هستید، توصیه می‌کنیم سوال و جواب‌های متداول مربوط به واریس را برای ارتقاء سلامت عروقی خود بخوانید.
واریس چیست؟
رگ‌های واریسی به وریدهای بزرگ شده‌ی پا گفته می‌شود، این رگ‌های گشاد شده معمولاً رگ‌های کشیده شده به سمت پایین پا هستند و غالباً متورم و پیچ خورده نیز می‌شوند.
رگ‌های عنکبوتی چیست؟
رگ‌های عنکبوتی رگ‌های واریسی کوچکی هستند و معمولاً به صورت مویرگ‌ها و وریدهای گشاد شده‌ی بسیار ظریفی دیده می‌شوند که از یک نقطه‌ی مرکزی بر روی سطح پوست پخش می‌شوند.
آیا ممکن است رگ‌های عنکبوتی به واریس تبدیل شود؟
رگ‌های واریسی در حال گسترش گاهی با رگ‌های عنکبوتی اشتباه گرفته می‌شود، اما این دو عارضه در کل ارتباطی با هم ندارد. رگ‌های عنکبوتی پی‌آمد تورم بسیار خفیف‌تری است. هرچند رگ‌های عنکبوتی تیره‌تر و واضح‌تر از رگ‌های عادی دیده می‌شود، اما رگ‌های عنکبوتی به ندرت به اندازه‌ی رگ‌های واریسی برآمده می‌شود و درد ناشی از آنها نیز معمولاً بسیار کمتر است.
آیا تمام موارد بیماری واریس مانند هم است؟
خیر، سه نوع سیستم عروقی عمقی، سطحی و نفوذ کننده (perforators) وجود دارد که احتمال واریسی شدن هر سه نوع آنها وجود دارد. شدت واریس به عامل‌های متعددی همچون سیستم درگیر، عامل‌های خطر و آناتومی خاص بیمار بستگی دارد. به همین دلیل جراحان عروق شدت واریس را از یک تا شش درجه‌بندی می‌کنند. مورد هر بیمار با دیگری متفاوت است و نمی‌توان یک درمان معین را به عنوان بهترین روش درمان به تمام بیماران توصیه کرد.
رگ‌های واریسی و عنکبوتی چگونه ایجاد می‌شوند؟
نارسایی عروق مقصر اصلی ابتلا به رگ‌های عنکبوتی و واریس است. دریچه‌های یک‌طرفه‌ی موجود در وریدهای پا این امکان را فراهم می‌کنند که خون به آهستگی به سمت قلب برگردد. وقتی این دریچه‌ها آسیب می‌بیند، خون از دریچه‌های معیوب این وریدها به سمت پایین پا نشت می‌کند. “نارسایی عروق” یا “بیماری رفلاکس عروقی” اصطلاح پزشکی برای جریان رو به پایین خون در سیاهرگ‌های گشاد شده با دریچه‌های معیوب است.
آیا واریس فقط زنان مسن را درگیر می‌کند؟
خیر، واریس محدود به سن یا جنسیت خاصی نیست. هرچند واریس در میان زنان بالای ۴۰ سال شایع‌تر است، بیماران بسیاری نیز در بازه سنی بیست تا چهل سال برای درمان به کلینیک‌ها مراجعه می‌کنند. به طور کلی واریس از سن ۲۱ سالگی تا ۹۲ سالگی گزارش شده است. همچنین برخی به اشتباه فکر می‌کنند که واریس فقط زنان را درگیر می‌کند، اما مردان بسیاری نیز بوده‌اند که به واریس مبتلا شده‌اند.
علل ابتلا به واریس و افراد مستعد واریس
ابتلا به واریس میتواند به دلایل مختلفی باشد. علل واریس پا عبارتند از:
- وراثت: سابقه‌ی خانوادگی و وراثت متداول‌ترین دلیل ابتلا به واریس است.
- بالا رفتن سن
- درصد شیوع واریس در میان زنان بالاتر است
- تغییرات هورمونی: تغییرات هورمونی که در دوران بلوغ، بارداری و یائسگی رخ می‌دهد، احتمال ابتلا به واریس را افزایش می‌دهد. مصرف قرص‌های ضدبارداری و دیگر داروهای حاوی استروژن و پروژسترون نیز خطر ابتلا به واریس یا رگ‌های عنکبوتی را بالا می‌برد.
- بارداری: حجم خون بدن در دوران بارداری به شدت افزایش می‌یابد و این خون بار مضاعفی را به سیاهرگ‌ها تحمیل می‌کند. در نتیجه سیاهرگ‌ها گشاد می‌شوند و فشار بیشتری را به دریچه‌های یک‌طرفه وارد می‌کنند. رحم در حال بزرگ شدن نیز فشار روی وریدها را افزایش می‌دهد. دریچه‌های یک‌طرفه در نهایت از کار می‌افتند و بیماری واریس شروع می‌شود. هر بار بارداری به معنای آسیب دیدن تعداد بیشتری از وریدها است.
- چاقی
- ایستادن طولانی مدت
- قرار گرفتن در معرض نور خورشید باعث ایجاد رگ‌های عنکبوتی روی گونه‌ها یا بینی افراد با پوست روشن می‌شود.
علائم واریس
علائم قابل مشاهده واریس مانند رگ‌های واریسی برجسته یا طناب مانند دارد و این علائم میتواند نشانه‌ی ابتلا به واریس باشد. بااین حال برخی بیماران مبتلا به واریس هیچ گونه علائم آشکاری ندارند. دیگر نشانه‌های واریس که چندان جلب توجه نمی‌کنند، عبارت‌اند از:
- احساس خستگی مزمن و سنگینی در پاها
- پا درد، به ویژه بعد از ایستادن یا نشستن به مدت طولانی
- ورم کردن مچ پا، به خصوص در پایان روز یا بعد از نشستن یا ایستادن به مدت طولانی
- خارش، گرفتگی عضلات، سوزش یا گزگز پاها و یا پایین پاها
- تغییررنگ پوست
- گرفتگی عضلات پا که بیمار را از خواب شبانه بیدار می‌کند.
- سابقه خانوادگی و یا فردی ابتلا به واریس همراه با علائم
بیماری واریس ممکن است به طور ناگهانی یا تدریجی شروع شود. در اکثر موارد سابقه‌ی خانوادگی ابتلا به واریس وجود دارد. درهر حال افرادی که حتی فقط یکی از علائم فوق را دارند، در معرض خطر ابتلا به واریس قرار دارند؛ بنابراین اگر یکی از علائم فوق را تجربه کرده‌اید، حتماً برای ارزیابی و مشاوره به پزشک مراجعه کنید.
درصد شیوع واریس و رگ‌های عنکبوتی چقدر است؟
حدود ۵۰ ـ ۵۵ درصد زنان و ۴۰ ـ ۴۵ درصد مردان به نوعی از بیماری واریس مبتلا هستند. در واقع از هر دو فرد بالای ۵۰ سال، یک نفر مبتلا به واریس است.
چرا بارداری موجب ابتلا به واریس می‌شود یا واریس را تشدید می‌کند؟
بارداری به دو دلیل عامل تشدید کننده یا ابتلا به واریس است. نوزادی که در رحم مادر است، مانند یک توپ بولینگ به بزرگ سیاهرگ زیرین (IVC) فشار می‌آورد، این رگ سیاهرگ اصلی است خون را از پایین‌تنه به قلب برمی‌گرداند. دلیل دوم آن است که هورمون‌های بارداری، استروژن و پروژسترون باعث بزرگ و گشاد شدن رگ‌ها می‌شود. بسیاری از زنان برای نخستین بار در دوران بارداری متوجه ابتلا به واریس می‌شوند و این عارضه به مرور با هر بار بارداری بدتر می‌شود.
رژیم غذایی چه تاثیری بر واریس می‌گذارد؟
درمان‌های خانگی واریس. از بالا راست ساعتگرد: شاه بلوط، ریشه سنگ، ورزش، بروملین، وزن مناسب، خوراکی‌های ضدالتهاب (داخل جدول از چپ به راست: بذر کتان تازه آسیاب شده، سالمون آب سرد، لوبیا سفید، گردو، روغن نارگیل فرابکر، سبزیجات سبزبرگ، انواع توت، کدوحلوایی، آووکادو)، سرکه سیب
غذاهایی که می‌خورید میتواند واریس را بدتر یا بهتر کند. برای مثال خوردن میوه‌ها و سبزیجات رنگی بیشتر و غذاهای سرشار از فیبر منجر به ارتقاء سلامت کلی بدن می‌شود و به داشتن رگ‌هایی سالم‌تر می‌انجامد. در مقابل غذاهای شور فشار بیشتری را به رگ‌ها وارد می‌کند و به احتباس آب دامن می‌زند. به همین نحو مصرف لبنیات و گوشت قرمز
یبوست عاملی است که باعث وارد شدن فشار بیشتر به رگ‌ها می‌شود، بنابراین مصرف خوراکی‌هایی را که با ایجاد یبوست منجر به تشدید واریس می‌شود، به حداقل برسانید.
تشخیص واریس
پزشک با توجه به نتایج سونوگرافی میتواند واریس را تشخیص بدهد. عملکرد دریچه‌های وریدی در سونوگرافی بررسی می‌شود و تصویری از آناتومی تمام وریدهای دارای دریچه‌های از کار افتاده ارائه می‌شود.
درمان واریس
مورد هر بیمار با توجه به آناتومی و علائم بالینی خاص وی، منحصر به فرد است. وظیفه‌ی جراح عروق این است که مدالیته‌ی درمانی مناسب را با در نظر گرفتن شرایط و آناتومی هر بیمار انتخاب کند تا بهترین نتیجه‌ی ممکن به دست بیاید.
واریس در گذشته چگونه درمان می‌شد؟
عمل جراحی خارج کردن و بستن رگ واریسی (استریپینگ و لیگاسیون) در گذشته برای درمان واریس انجام می‌شد.
آیا جوراب واریس واقعاً درمان موثری است؟
جوراب واریس درمانی بسیار کارآمد برای بیماران مبتلا به واریس یا دیگر نارسایی‌های عروقی مزمن به شمار می‌آید. جوراب فشرده کننده فشار مستقیمی را به رگ‌های آسیب دیده وارد می‌کند، این فشار موجب تحریک جریان خون در رگ‌ها، کاهش التهاب و پیشگیری از تجمع خون می‌شود. بااین حال جوراب واریس باید بخشی از طرح درمان باشد و برای تهیه‌ی نوع مناسب آن باید با پزشک معالج خود مشورت کنید.
اگر به واریس مبتلا بشوم، باید برنامه‌ی ورزشی‌ام را تغییر بدهم؟
درست است که اضافه وزن باعث وارد شدن فشار بیشتر به سیاهرگ‌ها می‌شود، اما هر نوع ورزشی هم برای بیماران واریسی مناسب نیست. پیاده‌روی، شنا، دوچرخه ثابت و فعالیت‌های سبک‌تر و کم‌برخورد بهترین ورزش‌ها هستند، چون کمترین میزان فشار را به رگ‌ها وارد می‌کنند. در مقابل دویدن روی سطوح سخت و وزنه‌برداری یا بلند کردن اشیاء سنگین گاهی فشار شدیدی را به سیاهرگ‌ها وارد می‌کند. صرف‌نظر از برنامه‌ی ورزشی‌تان لازم است که همواره هنگام ورزش کردن، کفش مناسبی بپوشید که کاملاً اندازه باشد.
آیا واریس با یک عمل درمان می‌شود؟
جراحی‌های عروق کوتاهی مانند ابلیشن وریدی میتواند رگ‌های واریسی را با موفقیت از بین ببرد یا به حد قابل ملاحظه‌ای کاهش دهد، اما از آنجایی که واریس غالباً پی‌آمد استعداد ژنتیکی است، اندکی احتمال عود بیماری وجود دارد. نوع درمان نیز بر احتمال بازگشت بیماری تاثیر می‌گذارد. برای مثال ثابت شده است که کارآمدی درمان درآوردن رگ (استریپینگ) بسیار کمتر از تکنیک‌های جدیدی مانند ابلیشن و اسکلروتراپی است، در واقع بسیاری از بیماران چند ماه بعد از عمل خارج کردن رگ دچار درد و التهاب می‌شوند.
اگر اقدامی برای درمان واریس انجام ندهم، چه اتفاقی می‌افتد؟
اگر واریس را درمان نکنید، ممکن است منجر به ایجاد زخم، ضایعات پوستی، لخته شدن خون و حتی ترومبوز وریدهای عمقی (DVT) بشود. بهترین کار این است که واریس را در اولین فرصت ممکن درمان کنید تا از ابتلا به DVT و عوارض مرگبار آن و صرف هزینه‌های سنگین برای درمان آنها اجتناب کرده باشید.
واریس علی‌رغم ظاهر ناخوشایندی که دارد، به راحتی درمان می‌شود. چنانچه درباره‌ی روش‌های درمان واریس سوالات بیشتری دارید، حتماً همین امروز از یک متخصص واریس مجرب وقت بگیرید.
روش جدید درمان واریس چیست؟
ابلیشن درون عروقی با لیزر (EVLA) روش جدید درمان واریس است. جراح کاتتر لیزر را وارد سیاهرگ آسیب دیده می‌کند و رگ را از داخل با استفاده از انرژی لیزر “می‌بندد.” عمل EVLA عملی سرپایی است و تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. این عمل تقریباً یک ساعت طول می‌کشد و بیمار بعد از عمل مرخص می‌شود.
اسکلروتراپی چیست و چه کاربردی دارد؟
پزشک محلولی را با یک سوزن کوچک در رگ آسیب دیده تزریق می‌کند. محلول تزریق شده دیواره‌ی سیاهرگ را تخریب می‌کند، در نتیجه سیاهرگ بعد از مدتی از بین می‌رود و بسته می‌شود. اسکلروتراپی در مقایسه با لیزردرمانی که یک ابلیشن حرارتی است، نوعی ابلیشن شیمیایی محسوب می‌شود. اسکلروتراپی معمولاً بر روی شاخه‌های رگ‌های واریسی کوچک‌تر، رگ‌های مشبک و عنکبوتی انجام می‌شود.
وقتی رگ‌های واریسی بسته یا درمان می‌شود، چه اتفاقی برای خون جاری در پاها می‌افتد؟
رگ‌های واریسی دردناک و برجسته‌ی قبلی از بین می‌رود و جریان خون عادی در پاها برقرار می‌گردد. بعد از درمان دیگر سیاهرگ نشت دهنده با دریچه‌ی آسیب دیده‌ای وجود ندارد که باعث برگشت خون و جمع شدن خون شود. سیاهرگ‌های سالم دیگر که دریچه‌های سالمی دارند، وظیفه‌ی برگشت خون از پاها به قلب را انجام می‌دهند. علائم مربوط به واریس نیز برطرف می‌شود.
آیا احتمال عود واریس یا رگ‌های عنکبوتی بعد از درمان وجود دارد؟
روش‌های فعلی درمان واریس (EVLA) و رگ‌های عنکبوتی (اسکلروتراپی) در مقایسه با درمان‌های جراحی قدیمی نرخ موفقیت بسیار بالایی دارند. بااین حال احتمال دارد که رگ‌های واریسی در آینده در بخش‌های دیگری از پاها ایجاد شوند. اگر مستعد ابتلا به واریس باشید، ممکن است بیماری عود کند، چرا که هیچ راهی برای پیشگیری از ضعیف شدن و از کار افتادن دریچه‌های وریدی وجود ندارد.
آیا برداشتن یا تخریب رگ‌های واریسی جریان خون را مختل می‌کند؟
خیر، بستن رگ واریسی معیوب عملاً جریان خون برگشتی به قلب را بهبود می‌دهد. بدن انسان سازگاری بسیار بالایی دارد و رگ‌های سالم وظیفه‌ی برگرداندن خون به قلب را به عهده می‌گیرند و این کار را در نبود رگ‌های معیوب به خوبی انجام می‌دهند.
چطور از ابتلا به واریس پیشگیری کنیم؟
متاسفانه هیچ راهی برای پیشگیری کامل از ابتلا به واریس وجود ندارد، اما با نگه داشتن وزن در حد مناسب، ورزش منظم، خودداری از نشستن یا ایستادن طولانی مدت و پوشیدن جوراب واریس مناسب تجویز شده می‌توانید بعضی علائم را کنترل کنید.
