در برخی موارد نادر پزشک درخواست انجام آنژیوگرافی را میدهد تا اطلاعات بیشتری را در خصوص گردش خون در سراسر عروق به دست بیاورد. برای انجام این روش پزشک به تزریق ماده حاجب به درون رگ خواهد پرداخت. ماده حاجب میتواند وضعیت رگ‌ها را در عکس برداری توسط اشعه ایکس نشان دهد. آنژیوگرافی میتواند به پزشک برای تایید واریس عروق یا وجود سایر مشکلات کمک کند. آنژیوگرافی از پا که تحت عنوان آنژیوگرافی محیطی شناخته میشود یک روش کم تهاجمی است که از فناوری عکس برداری توسط اشعه ایکس برای مشاهده شریان‌ها و عروق پا استفاده میکند.
منظور از واریس رگ‌ها چیست؟
واریس رگ‌ها به رگ‌های زیر پوست پا گفته میشود که بزرگ و متورم و پیچ خورده هستند. واریس رگ‌ها یک مشکل بسیار شایع است ولی در اکثر افراد باعث بروز مشکلات پزشکی نخواهد شد. به طور کلی دو سیستم اصلی از عروق در پاها وجود دارد که به شرح زیر می‌باشند:
- عضلات پا در هنگام راه رفتن به منقبض کردن شریان‌های عمیق پا می‌‌پردازند و بخش زیادی از خون را از پاها به سمت قلب بر می‌گردانند.
- رگ‌های زیر سطح پوست در مقایسه با رگ‌های عمیق اهمیت کمتری دارند.
تمامی این رگ‌ها دارای یک دریچه طرف هستند که به ارسال خون به سمت قلب کمک می‌کنند. نارسایی دریچه‌ها باعث میشود که خون به سمت پایین و به درون رگ برود و باعث افزایش فشار برای آنها در هنگام ایستادن شود که این افزایش فشار باعث گشاد شدن رگ خواهد شد به طور کامل بسته نمی‌شود. سپس خون به سمت عقب و به درون رگ‌های پا بر می‌گردد و این امر زمینه واریسی شدن آنها را فراهم خواهد کرد. افزایش فشار درون این رگ‌ها باعث تشکیل رگ‌های عنکبوتی و به وجود آمدن نقاط تیره میشود که شبیه کبودی پوست به نظر می‌رسند.
آنژیوگرافی چیست؟
آنژیوگرافی یک روش عکس برداری است که از اشعه ایکس برای بررسی عروق خونی بدن استفاده میکند. پزشک اغلب از این تست برای بررسی تنگ شدگی و انسداد یا بزرگ شدگی یا بد شکلی شریان‌ها و رگ‌ها در نقاط مختلف بدن از قبیل مغز، شکم، قلب و پاها استفاده میکند. به فرآیند بررسی شریان‌ها آنژیوگرافی گفته میشود و به روشی که برای بررسی رگ‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرد ونوگرافی می‌گویند. برای تهیه تصاویر پزشک از اشعه ایکس استفاده میکند و به تزریق ماده حاجب میپردازد که این امر از طریق یک لوله کوچک و انعطاف پذیر که کاتتر نامیده میشود انجام خواهد شد. پزشک مسیر کاتتر به درون شریان یا سیاهرگ را از نقطه ورود بررسی میکند. معمولاً نقطه دسترسی درون کشاله ران قرار دارد اما گاهی اوقات درون بازو است و در برخی موارد از رگ در سایر نقاط استفاده خواهد شد. ماده رنگی مورد استفاده که به آن ماده حاجب می‌گویند باعث میشود که جریان خون موجود درون شریان در عکس برداری توسط اشعه ایکس قابل مشاهده باشد. ماده حاجب تزریق شده بعدا از طریق کلیه و ادرار از بدن خارج میشود. پزشک انجام آنژیوگرافی را برای تشخیص تعداد زیادی از مشکلات عروق از قبیل موارد زیر توصیه خواهد کرد:
- انسداد شریان‌های خارج از قلب که به این وضعیت بیماری شریان محیطی گفته میشود.
- بزرگ شدن شریان‌ها که به آن آنوریسم می‌گویند.
- بیماری شریان کلیه که به آن بیماری عروق کلیوی می‌گویند.
- مشکلات شریان که از آئورت ناشی میشود و این وضعیت بیماری قوس آئورتی گفته میشود.
- بد شکلی شریان‌ها که تحت عنوان بد شکلی عروق شناخته میشود.
- وجود مشکل در رگ‌ها از قبیل ترومبوز وریدی یا تشکیل لخته خون در ریه‌ها که تحت عنوان آمبولی ریوی شناخته میشود.
گاهی اوقات پزشک میتواند در طول آنژیوگرافی به درمان مشکل شما نیز بپردازد به عنوان مثال پزشک میتواند در طول انجام آنژیوگرافی به از بین بردن لخته خون موجود در شریان بپردازد که در هنگام انجام این روش شناسایی شده است. پزشک میتواند بر اساس محل و شدت انسداد شریان در هنگام انجام آنژیوگرافی فرایند کاشت استنت را نیز انجام دهد تا شریان‌ها باز شوند. آنژیوگرافی میتواند به پزشک کمک کند برای ترمیم شریان و رفع مشکل آن اقدام کنند.
چرا آنژیوگرافی پا انجام میشود؟
هدف از انجام آنژیوگرافی پا کمک به پزشک برای تعیین انسداد شریان یا سیاهرگ پاها است. در صورتی که شما دچار درد قفسه سینه هستید یا آن که سابقه سکته یا حمله قلبی را داشته باشید پزشک درخواست انجام آنژیوگرافی پا را میدهد تا بتواند علت بروز بیماری‌ها یا علائم و نشانه‌های مرتبط با قلب را مشخص کند. آنژیوگرافی عروق کرونری در مواردی درخواست میشود که پزشک بخواهد عروق خونی قلب شما را مشاهده کند.
مزایای آنژیوگرافی پا چیست؟
آنژیوگرافی پا یک روش بسیار موثر است زیرا به پزشک کمک میکند بتواند انسداد عروق خونی را تشخیص دهد. آنژیوگرافی پا میتواند به پزشک کمک کند به این نتیجه برسد که آیا شما به انجام عمل جراحی برای درمان انسداد عروق خونی نیاز دارید یا خیر.
چگونه برای آنژیوگرافی آماده شویم؟
پزشک قبل از انجام آنژیوگرافی درخواست انجام آزمایش خون را میدهد تا بتواند توانایی بدن برای لخته کردن خون را بررسی کنند و به ارزیابی عملکرد کلیه‌ها بپردازد. پزشک بر اساس نتایج حاصل از تست، ماهیت آنژیوگرافی و موقعیت خاص شما درخواست قطع مصرف آسپرین یا سایر داروهای دیگر را برای جلوگیری از بروز تشکیل لخته خون خواهد داد. پزشک همچنین به شما می‌‌گوید که باید به ادامه مصرف کدام داروهای خود بپردازید. معمولا پزشک از شما می‌خواهد که ۶ ساعت قبل از انجام آنژیوگرافی از خوردن مواد غذایی یا مایعات خودداری کنید. پزشک بر اساس شرایط خاصی که دارید از شما می‌خواهد که قبل از انجام آنژیوگرافی به مصرف مایعات بسیار زیادی بپردازید. این مایعات به صورت وریدی به بدن شما تزریق می‌شوند. در صورتی که شما دچار مشکلات مرتبط با عملکرد کلی هستید می‌توانید قبل از انجام داروهای خود را مصرف کنید و مایعات بخورید. در صورتی که شما به ماده حاجب یا ید یا حلزون حساسیت دارید به پزشک خود اطلاع دهید زیرا ممکن است شما برای کاهش ریسک بروز واکنش آلرژیک به داروهای خاصی نیاز داشته باشید. جراح بر اساس شرایط شما بهترین روش درمانی برای کمک به نتایج دلخواه را توصیه خواهد کرد. از آنجایی که پس از انجام آنژیوگرافی شما نمی‌‌توانید فوراً رانندگی کنید باید فردی همراه شما باشد تا شما را به منزل ببرد.
نحوه آنژیوگرافی واریس
آنژیوگرافی در اتاقی انجام میشود که مجهز به دستگاه عکس برداری توسط اشعه ایکس است. پزشک آنژیوکت را برای ارسال مایعات و داروها در اون ناحیه مورد نظر نصب میکند. پزشک محل دقیق ورود کاتتر را مشخص میکند که معمولاً برای این کار از شریان کشاله ران یا شریان نزدیک آرنج استفاده میکند. پزشک قبل از وارد کردن کاتتر پوست ناحیه مورد نظر را تمیز میکند و موهای زائد آن ناحیه را شیو می‌نماید تا ریسک بروز عفونت به حداقل برسد. سپس پزشک از بی حس کننده موضعی استفاده میکند و در مرحله بعدی به پانکچر پوست میپردازد تا بتواند به شریان دسترسی داشته باشد و برای این کار از سرنگ مخصوص استفاده میکند و یک سیم نازک را از طریق سوزن وارد میکند و آن را به درون ناحیه مورد نظر ارسال خواهد کرد. پزشک از اشعه ایکس برای تهیه تصاویر مورد نظر از ناحیه دلخواه استفاده میکند که به این فرآیند فلوروسکوپی گفته میشود. این روش به پزشک برای مشاهده مسیر ورود کاتتر به درون شریان کمک خواهد کرد. معمولاً پزشک میز عکس برداری را تکان میدهد تا بتواند کاتتر در هنگام ورود به درون عروق خونی را دنبال کند و به محض آنکه پزشک توانست کاتتر را به طور صحیح در درون شریان قرار دهد به تزریق ماده حاجب خواهد پرداخت. تزریق ماده حاجب به درون خون باعث به وجود آمدن احساس گرمای خفیف خواهد شد. پزشک از عکس برداری توسط اشعه ایکس برای مشاهده نحوه ورود ماده حاجب به درون شریان‌ها استفاده میکند. برای انجام این کار انجام آنژیوگرافی پزشک از شما می‌خواهد که به مدت ۵ تا ۱۵ ثانیه نفس خود را حبس کنید و بدون حرکت روی میز مخصوص دراز بکشید و از حرکت کردن خودداری کنید زیرا باعث میشود تصاویر تار شود. پس از اتمام تست پزشک به خارج کردن کاتتر میپردازد و به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه محل مورد نظر را فشار میدهد تا از خونریزی آن جلوگیری گردد. در صورتی که استفاده از اشعه ایکس ضروری باشد معمولاً آنژیوگرافی حدود یک ساعت طول خواهد کشید اما در صورتی که پزشک علاوه بر آنژیوپلاستی قصد کاشت استنت را نیز داشته باشد فرایند درمان مدت بیشتری طول می‌کشد.
پس از آنژیوگرافی چه اتفاقی رخ میدهد؟
پس از آنژیوگرافی اعضای تیم پزشکی به مدت ۶ ساعت شما را تحت نظر قرار خواهد گرفت و در این دوران شما باید بازو و یا پای جراحی شده خود را صاف نگه دارید تا از میزان خونریزی در محل پانکچر کاسته شود. پزشک از شما می‌خواهد که مایعات بخورید تا از کم آبی بدن جلوگیری شود و ماده حاجب بتواند از کلیه خارج گردد. پس از آنکه خونریزی از محل ورود کاتتر قطع شد و علائم حیاتی شما نرمال شد پزشک درخواست مرخص شدن شما را خواهد داد. شما می‌توانید پس از مراجعه به منزل مانند روزهای عادی غذا بخورید اما باید به مدت یک تا دو روز پس از آن مایعات زیادی مصرف کنید. حداقل تا ۱۲ ساعت پس از آنژیوگرافی باید از انجام فعالیت جسمانی سنگین از قبیل بالا رفتن از پله‌ها و رانندگی کردن و پیاده روی خودداری کنید و باید بتوانید طی مدت یک یا دو روز پس از عمل فعالیت‌های طبیعی خود را از سر بگیرید.
آیا آنژیوگرافی عوارض دارد؟
عوارض جانبی حاصل از آنژیوگرافی عبارت است از خونریزی و درد یا تورم در محل ورود کاتتر یا درد و بی حسی و سرد شدن بازو یا پا. این علائم می‌توانند نشانه خونریزی از محل پانکچر یا انسداد شریان باشند. بروز کبودی در محل پانکچر شایع است و معمولاً به طور خود به خود برطرف خواهد شد به ندرت پس از آنژیوگرافی مشکلاتی از قبیل نقص عملکرد کلیه یا نارسایی کلیوی رخ میدهد ولی اگر شما دچار بیماری کلیوی باشید. به ندرت احتمال بروز واکنش آلرژیک به ویژه در افرادی که سابقه واکنش آلرژیک به ماده حاجب را دارند رخ میدهد. در برخی موارد که فرد دچار بیماری قلبی مرتبط با پمپاژ نامناسب باشد از قبیل نارسایی قلبی، بیمار دچار کوتاهی تنفس یا تجمع مایعات خواهد شد.
آیا من در معرض بروز عوارض جانبی قرار دارم؟
مشکلاتی از قبیل اختلال در لخته شدن خون، مشکلات کلیوی، چاقی و اضافه وزن و پیری باعث میشود که ریسک بروز عوارض جانبی در طول آنژیوگرافی یا پس از آن افزایش پیدا کند. آلرژی میتواند ریسک بروز واکنش به ماده حاجب را افزایش دهد. تجمع مایع ناشی از آنژیوگرافی گاهی اوقات میتواند باعث بروز مشکل در بیماران مبتلا به اختلالات قلبی از قبیل نارسایی قلبی شود.
