اسکلروتراپی یک روش کم تهاجمی برای درمان رگهای کوچک واریسی و رگهای عنکبوتی است. در این روش، که تحت هدایت سونوگرافی انجام میشود، ماده‌ای که باعث سختی رگها میشود، به محل مورد نظر تزریق میشود که باعث انسداد رگهای آسیب دیده میشود. اسکلروتراپی یک روش درمانی بسیار شایع و ساده برای رگهای واریسی و رگهای عنکبوتی است.
محلول دارویی پس از تزریق ، با تحریک پوشش دیواره‌های رگ ، باعث بسته شدن آن شده و مانع از جریان خون میشود. با بهبود بدن، جریان خون به سایر رگهایی که عملکردی طبیعی دارند تغییر مسیر داده و رگی که تحت درمان قرار گرفته بود طی چند هفته ناپدید میشود.
مزایای اسکلروتراپی
- روشی کم خطر و کم تهاجمی است
- انجام آن به هیچ نوع بی حسی اعم از عمومی یا موضعی نیازی ندارد
- به طور کلی کمتر از ۳۰ دقیقه طول میکشد
- نیازی به استراحت و مرخصی از کار پس از آن نیست و بیمار میتواند بلافاصله فعالیتهای عادی خود را از سر بگیرد
- درد ناشی از آن بسیار کم است و بیماران فقط کمی احساس ناراحتی خواهند کرد
- هنگامی که همراه با روش‌هایابلیشن لیزری درون وریدی، یا ابلیشن با روش رادیوفرکانسی برای درمان واریس انجام شود ، نتایج بسیار بهتری خواهد داشت
- در صورتی که به طور مستقل اجرا شود، میزان موفقیت آن ۷۵-۹۰٪ است
- روشی سرپایی، سریع و ساده است
- پس از تزریق بدن ورید مشکل‌دار را جذب کرده و خون را به سمت وریدهای سالم هدایت میکند
- دوره بهبودی آن بسیار کوتاهتر از جراحی خارج کردن رگ است
چه نوع رگهای واریسی را میتوان با اسکلروتراپی درمان کرد؟
به غیر از رگهای عنکبوتی پا ، اسکلروتراپی میتواند رگهای برجسته دست و بازو ، رگهای عنکبوتی قفسه سینه و رگهای آبی و رگهای واریسی کوچک موجود در سایر قسمت‌های بدن را نیز از بین ببرد. اگرچه گاهی از اوقات برای از بین بردن رگهای واریسی صورت ، رگ درمانی با لیزر گزینه ایمن‌تری است.
چرا استفاده از سونوگرافی در حین اسکلروتراپی مهم است؟
به این دلیل در حین اسکلروتراپی از سونوگرافی استفاده میشود که تصویری از رگهای اسیب دیده به دست آید و تزریق بر اساس تصاویر حاصله انجام میشود. سونوگرفی بخشی جدایی ناپذیر از روند کار است زیرا به پزشک کمک میکند تا دقیقاً ببیند محلول را به کجا باید تزریق کند و پس از تزریق محلول کجا میرود. در سونوگرافی از انعکاس امواج صوتی با فرکانس بالا که به ساختارهای داخلی بدن فرستاده میشوند، تصاویری از مناطقی در زیر سطح پوست به دست می‌آید.
کارهای لازم قبل از انجام اسکلروتراپی به کمک سونوگرافی
- لزومی ندارد قبل از این درمان داروهای خود را قطع کنید ، مگر اینکه پزشک توصیه دیگری کرده باشد.
- قبل از درمان ، بلافاصله پاهای خود را اصلاح نکنید.
- در روز درمان از محصولات مرطوب کننده استفاده نکنید.
- در روز درمان شلوار شلوار گشاد بپوشید و حتما کفش راحت پیاده‌روی به پا داشته باشید.
- به طور کلی پیش از درمان به مصرف داروی خاصی نیاز نیست. اما اگر آستانه تحمل دردتان پایین است، میتوانید ۲ قرص استامینوفن یا ۲ قرص ایبوپروفن (همراه با غذا) مصرف کنید.
- اگر قصد دارید در عرض ۳ هفته بعد از درمان به خارج از کشور سفر کنید ، حتما از انجام درمان خودداری کنید.
- اگر به تازگی از سفرهای خارج از کشور برگشته‌اید حداقل باید ۲ هفته از انجام این درمان خودداری کنید.
- بیمارانی که سیگار میکشند لازم است از مدتی قبل از هرگونه درمان مصرف سیگار را قطع کنند.
- به طور کلی بیمارانی که از قرصهای ضد بارداری خوراکی یا HRT استفاده میکنند لازم است مصرف این داروها را قبل از این درمان قطع کنند. اما اگر این کار ممکن نباشد ، احتمالا پزشک یک داروی پیشگیری از ایجاد لخته تجویز میکند که کمک میکند تا خطر ترومبوز ورید عمقی که در بیمارانی که از این داروها استفاده میکنند اندکی بیشتر است را به حداقل برساند.
طی اسکلروتراپی تحت هدایت سونوگرافی چه اتفاقی می‌افتد؟
- در حین کار از سونوگرافی استفاده خواهد شد.
- به کمک سونوگرافی ، با دقت بسیار زیادی یک سوزن ظریف به رگهای آسیب دیده‌ای که از روی پوست قابل مشاهده نیستند وارد میکنند.
- هنگامی که نوک سوزن در داخل رگ قرار گرفت ، محلول مخصوصی به آرامی به داخل رگ تزریق میشود. این محلول به صورت موضعی عمل کرده ، پوشش داخلی دیواره ورید را تحریک کرده و متعاقباً ورید را مسدود خواهد کرد. با گذشت زمان ، رگی که تحت درمان قرار گرفته سخت شده و سیستم ایمنی طبیعی بدن آن را جذب میکند تا کاملاً از بین برود.
- معمولا از دو نوع محلول برای اسکلروتراپی استفاده میشود – STS و Polidocanol. پزشکان معمولا برای اسکلروتراپی رگهای بزرگتر از STS (سدیم تترادسیل سولفات) استفاده میکنند. از نظر بالینی ، قدرت STS ، ۳ برابر Polidocanol است ، به همین دلیل پزشکان برای رگهای بزرگتر ترجیح می‌دهند از STS استفاده کنند.
بایدها و نبایدهای بعد از انجام اسکلروتراپی به کمک سونوگرافی
- به بیمار جوراب واریس شماره ۲ پوشانده میشود.
- پزشک یا پرستار در مورد تمام دستورالعمل‌های مهم پس از درمان با جزئیات کامل با بیمار صحبت کرده و برگه‌ای که دستورالعمل‌های لازم روی آن نوشته شده را به وی خواهند داد.
- پس از پایان کار و قبل از آن که بیمار به خانه برگردد یا احتمالا رانندگی کند ، از او میخواهند که ۲۰-۳۰ دقیقه پیاده‌روی کند.
- بیماران میتوانند در صورت بروز هرگونه مشکل یا نگرانی، با پزشک خود تماس بگیرند.
- در تمام طول شب اول بعد از اسکلروتراپی بیماران باید جوراب واریس را پوشیده باشند.
- پس از آن تا ۱۴ روز فقط در طول روز باید از جوراب استفاده کنند اما هنگام دوش گرفتن یا خواب شبانه میتوانند آنها را دربیاوردند.
- هر روز ۳۰ دقیقه پیاده روی اجباری است.
- بیماران باید فعالیتهای عادی روزمره خود را حفظ کنند اما از ایستادن طولانی مدت خودداری نمایند.
- بیماران میتوانند به فعالیتهای نرمال ورزشی خود ادامه دهند.
- از بیماران میخواهند که حداقل ۳-۴ هفته پس از درمان از پروازهای طولانی مدت (بیش از ۴ ساعت مسافرت مداوم) خودداری کنند. اگر سفر اجتناب ناپذیر باشد ، برای آن که بیمار در طی سفر به ترومبوز ورید عمقی دچار نشود برای او آمپول هپارین (کلگزان) تجویز خواهد شد.
- برای بررسی نتایج، ۲ هفته پس از درمان از وریدهای تحت درمان سونوگرافی انجام میشود. این کار به منظور ارزیابی نتیجه درمان و همچنین بررسی وجود انسداد ورید عمقی است که البته احتمال بروز آن بسیار نادر است.
روند بهبودی
در اینجا بعضی از مواردی که به عنوان بخشی طبیعی از روند بهبودی ممکن است بروز کنند را ذکر میکنیم:
ناراحتی خفیف
بیماران ممکن است در مناطقی که تحت درمان قرار گرفته تا حدودی احساس ناراحتی داشته باشند. این مساله ممکن است در روز اول و یا چند روز یا چند هفته بعد بروز کند. این ناراحتی نتیجه فرآیند سخت شدن رگهای تحت درمان و سازوکار بدن برای مقابله با رگهای مرده است. احساس ناراحتی معمولاً با راه رفتن یا مصرف استامینوفن یا ایبوپروفن بهبود می‌یابد. وجود درد پشت زانو ممکن است به خاطر سایش جوراب واریس به آن باشد. درد پاشنه پا یا انگشتان پا نشان دهنده آن است که جوراب واریس بیش از حد در ناحیه پا یا مچ پا تنگ است.
کبودی
کبودی معمولاً طی ۲-۳ هفته از بین می رود و جای نگرانی برای آن نیست.
بروز برجستگی‌های دردناک
بروز این موارد پس از درمان رگهای واریسی شایع است و طی چند ماه اول هم ادامه خواهد داشت. این برجستگی‌ها در واقع همان رگهایی هستند که تحت درمان قرار گرفته‌اند و حالا “سخت ” یا “اسکلروز ” شده‌اند – یعنی دقیقا همان چیزی که به خاطرش اسکلروتراپی انجام شده بود. اندازه این برجستگی‌ها به تدریج کاهش یافته و در نهایت ناپدید میشوند. گاهی از اوقات ، ممکن است در این برآمدگی‌ها خون جمع شده باشد ، که این همان خونی است که در طول درمان در رگ “سخت” شده گیر افتاده است. چند هفته یا چند ماه پس از عمل ، میتوان این خون را با یک نیشتر یا سوزن کوچک به آرامی تخلیه کرد.
پیگماتاسیون (تجمع رنگدانه‌ها در بافت)
رسوبات هموسیدرین یا آهن خونی که در رگ تحت درمان گیر افتاده ممکن است در امتداد این رگها در پوست رسوب کنند. این مورد در رگهای سطحی بزرگ بیشتر مشاهده میشود اما در رگهای عنکبوتی هم ممکن است رخ بدهد. بیشتر این لکه‌های رنگی طی ۱۲ ماه ناپدید میشوند اما کمتر از ۵٪ آنها ممکن است بیش از ۱۲ ماه هم دوام داشته باشند. لک‌های رنگی مقاوم را میتوان با لیزر برطرف کرد. پیگماتاسیون ممکن است به صورت تغییر رنگ پوست به قهوه‌ای روشن یا سایه‌ای تیره رنگ در امتداد رگی که تحت درمان قرار گرفته بروز کند.
شبکه حصیری (Matting)
اصطلاح Matting، به تشکیل شبکه حصیر مانندی از مویرگ‌های ریز گشاد شده‌ای گفته میشود که نزدیک محل تزریق تشکیل شده باشد. این حالت اندکی پس از درمان تقریباً در ۱۰٪ از بیماران بروز میکند. اکثر این موارد به خودی خود برطرف میشوند. اگر این حالت ادامه پیدا کند، ممکن است نشانه وجود رگی باشد که در طول درمان بسته نشده است. معاینه دقیق به کمک سونوگرافی از همان ابتدای کار برای جلوگیری از Matting پایدار بسیار مهم است.
فلبیت یا التهاب ورید
طی روند بهبودی ، وریدهایی که تحت درمان قرار گرفته‌اند ممکن است دچار التهاب شوند. این التهاب به شکل قرمزی و درد و حساسیت نسبت به درد در نواحی روی “رگهای سخت شده” بروز میکند. بروز فلبیت یا التهاب ورید را باید به پزشک گزارش کرد اما مشکلی جدی نیست و با مصرف ایبوپروفن و پوشیدن جوراب واریس شماره ۲ قابل درمان است.
آیا اسکلروتراپی درد دارد؟
ناراحتی ناشی از اسکلروتراپی رگهای واریسی، در صورتی که توسط یک متخصص عروق باتجربه انجام شود، بسیار جزئی خواهد بود. گاهی ممکن است یک نقطه از ناحیه تحت درمان حساسیت بیشتری نسبت به نقاط دیگر داشته باشد ، اما به طور کلی ، اکثر بیماران میتوانند درد و ناراحتی این درمان را به خوبی تحمل کنند ، حتی بیمارانی که از آمپول زدن میترسند. در حقیقت ، اکثر بیماران از وجود درد و ناراحتی بسیار کم در حین این عمل متعجب میشوند. البته ، احساس درد تا حدودی ذهنی است ، اما عوامل مختلفی ممکن است بر میزان بروز ناراحتی هنگام تزریق تأثیر بگذارد. این موارد شامل:
- مهارت پزشک
- حساسیت کلی بیمار نسبت به درد
- نوع و کالیبر سوزن مورد استفاده
- نوع محلول مورد استفاده در اسکلروتراپی (بعضی از محلوهای نسبت به بقیه دردناکتر هستند)
- اضافه کردن یا نکردن داروی بی حسی به محلول
- حساسیت ناحیه‌ای که تزریق به آن صورت گرفته (مچ پا ، پا ، ناحیه شانه و پشت زانو)
- استفاده یا عدم استفاده از کرم بی حس کننده موضعی ، به ویژه برای مناطق حساس پا.
علاوه بر این، معمولا رگهایی که از قبل از اسکلروتراپی درد داشته‌اند نسبت به رگهایی که از قبل دردناک نبوده‌اند ، نسبت به درد ناشی از تزریق حساستر خواهند بود.
آیا اسکلروتراپی روشی ایمن است؟
اسکلروتراپی ، اگر به درستی و توسط متخصصی مجرب انجام شود ، روشی کاملاً ایمن و موثر است. عوارض جانبی این روش معمولاً موقتی بوده و به خوبی قابل تحملند. این موارد شامل خارش ، حساسیت به لمس ، کبودی پوست و پیگماتاسیون و همچنین رشد رگهای ریز در ناحیه تحت درمان هستند. خوشبختانه ، بروز عوارض جدی مانند واکنش‌های آلرژیک ، زخم شدن پوست و لخته شدن خون نادر است. بیماران همیشه باید درباره خطرات ممکن و دیگر گزینه‌های درمانی با پزشک خود صحبت کنند.
آیا نتایج فورا قابل مشاهده‌اند؟
پس از چندین بار اسکلروتراپی، بیشتر بیماران حدودا ۵۰ تا ۹۰ درصد بهبود پیدا میکنند. با این حال ، محو شدن رگها تدریجی است و در بیشتر موارد ناپدید شدن کامل معمولاً چندین ماه طول میشود.
آیا واریس رگهایی که اسکلروتراپی شده‌اند عود میکند؟
بعد از درمان ، در بعضی از بیماران ممکن است رگهای عنکبوتی دوباره ظاهر شوند. تقریباً ۱۰ درصد از رگهایی که تحت درمان قرار گرفته‌اند با وجود چندین بار اسکلروتراپی باز هم باقی می‌مانند و ممکن است لازم باشد تزریقات بیشتری انجام شود. برخی از رگها به اسکلروتراپی پاسخ نمی‌دهند و ممکن است رگهای عنکبوتی جدیدی در نزدیکی محل تزریق قبلی ایجاد شوند.
برای درمان به چند بار اسکلروتراپی نیاز است؟
بسته به اندازه و تعداد وریدهای درگیر، تعداد دفعات درمان برای هر بیمار متفاوت خواهد بود. در هر جلسه درمانی به چند رگ تزریق انجام میشود. ممکن است از ۱ بار تا ۶ بار درمان نیاز باشد ، اما به طور متوسط تعداد درمانهای مورد نیاز سه تا چهار بار است. برنامه درمانی هر بیمار خاص خود اوست و بر اساس توافق وی و متخصص عروقی که درمان را انجام خواهد داد تعیین میشود.
