درمان انواع بیماری واریکوسل (واریس بیضه) با دارو و جراحی

اگر یک رگ واریس را در بیضه خود مشاهده کردید، ممکن است نگران شوید و از خود بپرسید که “آیا این یک بیماری خطرناک است؟” رگ واریس در بیضه که به واریکوسل معروف است همیشه برای سلامتی شما مضر نیست، اما گاهی اوقات می‌تواند باعث درد بیضه یا سایر علائم ناخواسته شود. بیشتر اوقات واریکوسل‌ها بی ضرر هستند و هیچ مشکلی ایجاد نمی‌کنند. واریکوسل در بعضی موارد که معمولاً خیلی کم اتفاق می‌افتد، می‌تواند باعث درد، مشكلات ناباروری یا رشد کند یا کاهش رشد در بیضه‌ها شود.

به طور معمول چه اتفاقی می‌افتد؟

دستگاه تولید مثل مرد اسپرم را می‌سازد، ذخیره می‌کند و انتقال می‌دهد. کیسه بیضه از پوست تشکیل شده است که بیضه‌ها را در خود نگه می‌دارد. اسپرم و هورمون تستوسترون در بیضه‌ها ساخته می‌شوند. اسپرم در حین حرکت در لوله اپیدیدیم که پشت هر بیضه وجود دارد بالغ می‌شود.

اسپرم از هر اپیدیدیم بوسیله لوله‌ای به نام رگ وابران (vas deferens) به سمت پروستات حرکت می‌کند. هنگام انزال، مایع ابتدایی منی با اسپرم موجود در پروستات مخلوط می‌شود تا منی تشکیل شود. مایع منی از مجرای ادرار عبور می‌کند و از انتهای آلت تناسلی شما خارج می‌شود.

طناب اسپرماتیک یا طناب منوی شریان بیضه را که خون را به بیضه می رساند، و همچنین رگ وابران را نگه می‌دارد. طناب منوی همچنین محل نگهداری گروهی از رگ‌ها به نام plexiniform plexus است که خون را از بیضه‌ها تخلیه می‌کنند. بیضه‌ها برای تولید بهترین اسپرم، بلوغ و عملکرد آن به دمای خاصی نیاز دارند که کم‌تر از دمای اصلی بدن باشد. دمای بیضه ‌ها حدود ۵ درجه پایین‌تر از دمای شکم یا لگن است. این اتفاق به دلیل وجود plexiniform plexus است که به عنوان مبدل حرارتی برعکس عمل می‌کند و قبل از ورود خون به بیضه آن را در شریان بیضه خنک می‌کند. این کار کمک می کند تا بیضه در دمای مورد نیاز برای تولید اسپرم‌های با کیفیت نگه داشته شود. وقتی این رگ‌ها بزرگ شوند، مانند واریکوسل، گرمای بیش از حدی که در بیضه‌ها ایجاد می‌شود می‌تواند تولید اسپرم را کاهش داده و منجر به کاهش قدرت باروری فرد شود.

واریکوسل چیست؟ 

واریکوسل‌ها وقتی بزرگ‌تر می‌شوند که رگ‌های plexiniform plexus در ناحیه کیسه بیضه بزرگ شوند. این رگ‌ها مانند رگ‌های واریسی (رگ‌های پیچ خورده و متورم هستند که در پا یافت می‌شوند.) واریکوسل در دوران بلوغ تشکیل می‌شوند. این رگ‌ها می‌توانند بزرگتر شوند و ممکن است با گذشت زمان بیشتر متوجه آن‌ها شوید. واریکوسل‌ها بیشتر در سمت چپ کیسه بیضه ایجاد می‌شوند. دلیل این امر آن است که آناتومی مرد در هر دو طرف بدن او یکسان نیست. همچنین واریکوسل ممکن است در هر دو طرف به طور همزمان وجود داشته باشد، اما بسیار نادر است. حدود ۱۰ تا ۱۵ درصد از پسران مبتلا به واریکوسل هستند.

علت واریکوسل چیست؟ 

دلایل بسیاری برای بیماری واریکوسل ارائه شده است. دریچه‌های موجود در رگ‌ها ممکن است به خوبی کار نکنند (یا ممکن است از بین بروند). اگر جریان خون کند باشد، ممکن است خون در رگ‌ها جمع شود. همچنین رگ‌های بزرگتر که از بیضه‌ها به سمت قلب حرکت می‌کنند به طور متفاوتی در سمت چپ و راست به هم وصل می‌شوند. بنابراین در سمت چپ بیضه فشار بیشتری لازم است تا خون در رگ‌ها به سمت قلب جریان یابد. اگر خون در رگ‌ها به سمت عقب جاری شود، می‌تواند باعث تورم آن‌ها شود. گاهی، به ندت، غدد لنفاوی متورم یا توده‌های دیگر در پشت شکم جریان خون را مسدود می‌کنند. این اتفاق می‌تواند به تورم ناگهانی رگ‌های اسکروتوم منجر شود که در بیشتر موارد دردناک خواهد بود.

آیا رگ واریس در بیضه بر سلامتی شما تأثیر دارد؟ 

واریکوسل زندگی شما را تهدید نمی‌کند، اما می‌تواند بر سلامتی شما تأثیر بگذارد و باعث درد و تورم در بیضه‌ها شود، که ممکن است ناراحت کننده باشد. بسیاری از مردان مبتلا به واریکوسل متوجه شدند که درد آن‌ها بعد از ورزش یا بعد از ایستادن برای مدت طولانی بیشتر می‌شود.

واریکوسل همچنین ممکن است در موارد زیر نقش داشته باشد:

تستوسترون پایین 

برخی از مطالعات ارتباط بین واریکوسل و تستوسترون پایین را نشان داده‌اند. تستوسترون پایین می‌تواند باعث شود حال خوبی نداشته باشید و بر سلامتی، زندگی جنسی، و سلامت عمومی شما تأثیر منفی بگذارد. تستوسترون پایین می‌تواند باعث بروز علائم مختلفی از جمله افزایش وزن، کاهش تحریک جنسی، خستگی، اختلال نعوظ، افسردگی، مشکل در خواب و مشکل در تمرکز شود.

ناباروری

یکی از شایع‌ترین دلایل ناباروری در مردان واریکوسل است. اگر شما و شریک زندگی‌تان در تلاش هستید تا بچه‌دار شوید، ممکن است نیاز باشد واریکوسل خود را درمان کنید. با اینکه واریکوسل‌ها همیشه باعث مشکلات باروری نمی‌شوند، اما ممکن است افراد مبتلا به واریکوسل برای باروری با مشکلاتی مواجه شوند. بسیاری از زوج‌ها تصور می‌کنند ناباروری مسئله‌ای است که فقط به زن مربوط می‌شود. اما در حدود ۴۰ تا ۵۰ درصد موارد، ناباروری ممکن است به دلیل مشکلات مردانه باشد. در اکثر موارد، ناباروری مردان به دلیل تعداد کم اسپرم یا حرکت نامطلوب اسپرم است. واریکوسل می‌تواند بر دمای بیضه، جریان خون و فشار داخل عضلانی تأثیر بگذارد و همه این عوامل می‌توانند کیفیت اسپرم مردان را تحت تأثیر قرار دهند.

اگر واریکوسل باعث ناراحتی شما شده است یا شما را از برخورداری از یک شیوه زندگی فعال باز می‌دارد، اگر با علائم تستوسترون پایین روبرو هستید، و اگر مشکلات باروری را تجربه می‌کنید، ممکن است درمان واریکوسل به حل شدن این مشکلات کمک کند.

علائم واریکوسل

بیشتر مردان مبتلا به واریکوسل هیچ علامتی ندارند. اما واریکوسل ممکن است به دلایل زیادی نگران کننده باشد. در بعضی از موارد واریکوسل ممکن است باعث ناباروری و کندی رشد در بیضه چپ در دوران بلوغ شود. واریکوسل‌ها ممکن است عامل ایجاد مشکلات باروری در حدود ۴ نفر از ۱۰ مردی باشد که برای پدر شدن برای اولین بار با مشکل مواجه شده‌اند. همچنین ممکن است عامل ایجاد مشکلات باروری برای حدود ۸ مرد از ۱۰ مردی باشند که قصد دارند برای دومین بار پدر شوند اما با مشکلات باروری روبه‌رو شده‌اند.

تشخیص 

واریکوسل‌ها از طریق خودآزمایی کیسه بیضه یا در طی معاینات معمول پزشک مشخص می‌شوند و به دلیل ظاهر و احساسی که ایجاد می‌کنند به عنوان “کیسه کرم” توصیف می‌شوند.

متخصصان ارولوژی برای تشخیص واریکوسل اغلب به صورت ایستاده بیمار را معاینه می‌کنند. ممکن است پزشک زمانی که کیسه بالای بیضه شما را معاینه می‌کند، از شما بخواهد که نفس عمیق بکشید، نفس خود را نگه دارید و صبر کنید، این تکنیک به نام “مانور والسالوا” شناخته می‌شود و به متخصص اورولوژیست اجازه می‌دهد تا رگ‌های بزرگ شده را پیدا کند.

علاوه بر معاینه فیزیکی، پزشک ممکن است آزمایش سونوگرافی اسکروتومی را نیز برای شما بنویسد. برای تهیه عکس از بدن شما در سونوگرافی از امواج صوتی استفاده می‌شود. نشانه‌های واریکوسل در سونوگرافی به صورت رگ‌هایی هستند که از ۳ میلی متر پهن‌تر هستند و خون در طی مانور والسالوا در مسیر اشتباهی جریان می یابد. همچنین سونوگرافی می‌تواند اندازه بیضه‌ها را نشان دهد. این علائم در تصمیم گیری در مورد نحوه درمان نوجوانان مفید هستند. اما در صورت عدم وجود مشکلات در هنگام معاینه فیزیکی، سونوگرافی لازم نیست.

راه‌های درمان واریس بیضه

اغلب واریکوسل‌ها درمان نمی‌شوند. درمان برای مردانی انجام می‌شود که نشانه‌های زیر را داشته باشند:

• مشکلات ناباروری
• درد
• رشد بسیار کند بیضه چپ نسبت به بیضه سمت راست
• غیرطبیعی بودن مایع منی در آزمایشات

هیچ دارویی برای درمان یا جلوگیری از واریکوسل وجود ندارد. اما داروهای مسکن (مانند استامینوفن یا ایبوپروفن) ممکن است به کاهش درد کمک کنند.

در صورت نیاز، عمل جراحی اصلی‌ترین نوع درمان است. آمبولیزاسیون (مسدود کردن رگها به طور مختصر) یک گزینه درمانی جراحی غیر تهاجمی است.

عمل جراحی

روش‌های بسیاری برای انجام عمل جراحی واریکوسل وجود دارد. در همه این روش‌های جراحی جریان خون در رگ‌های pampiniform plexus مسدود می‌شود.

عمل جراحی واریکوسل تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. دو روش جراحی که بیشتر مورد استفاده قرار می‌گیرند عبارتند از:

• واریکوسلکتومی میکروسکوپی: با این تکنیک، جراح برش ۱ سانتی متری بالای کیسه بیضه ایجاد می‌کند. با استفاده از میکروسکوپ، جراح کلیه رگ‌های کوچک و آسیب‌دیده را مسدود کرده و رگ‌های وابران، شریان بیضه را نگه می‌دارند. این عمل ۲ تا ۳ ساعت طول می‌کشد و بیمار در همان روز مرخص خواهد شد.
• واریکوسلکتومی لاپاروسکوپی: در این روش جراحی، جراح لوله‌های نازکی را وارد شکم می‌کند و عمل مسدود کردن ورید را انجام می‌دهد. از آنجا که رگ‌های کمی برای مسدود کردن در شکم وجود دارد، مدت‌زمان جراحی کوتاه‌تر است و تقریباً ۳۰-۴۰ دقیقه به طول می‌انجامد و بیمار در همان روز مرخص می‌شود.

نتیجه جراحی 

از آنجا که امروزه جراحان برای جراحی باز از برش‌های کوچک‌تری در عضله استفاده می‌کنند، زمان جراحی و درد در جراحی میکروسکوپی و لاپاروسکوپی تقریباً یکسان است. مشکلات بعد از هر عمل جراحی به ندرت اتفاق می‌افتد. برخی از این مشکلات عبارتند از:

• باقی ماندن واریکوسل (پایداری) یا بازگشت آن (عود)
• تشکیل مایعات در اطراف بیضه (هیدروسل)
• آسیب به شریان بیضه

احتمال بسیار کمی وجود دارد که جراحی مشکل واریکوسل را برطرف نکند. در موارد نادر، آسیب‌دیدگی شریان بیضه می‌تواند منجر به آسیب به بیضه شود. ماندگاری یا عود واریکوسل در کمتر از یک دهم بیمارانی که جراحی انجام داده‌اند اتفاق می‌افتد. جراحی میکروسکوپی کمترین میزان پایداری یا احتمال بازگشت واریکوسل را دارد.

در بیشتر مواقع، بیماران پس از ۱ هفته با کمی درد به فعالیت‌های عادی خود برمی‌گردند.

آمبولیزاسیون پوستی 

آمبولیزاسیون توسط رادیولوژیست انجام می‌شود. در این روش از تزریق کنتراست از طریق یک لوله با هدایت اشعه ایکس برای دیدن منبع مشکل استفاده می‌شود. هدف این جراحی این است که پزشک تمام رگ‌های منتهی به واریکوسل را پیدا کند. کویل‌ها، پلاگین‌هایی با یا بدون اسکلروزانت، برای مسدود کردن جریان خون به واریکوسل و قطع کردن آن‌ها مورد استفاده قرار می‌گیرند. این کار یا با بی حسی موضعی و یا با تسکین‌دهنده‌های سبک از طریق یک سوراخ بسیار کوچک در کشاله ران یا گردن انجام می‌شود. این روش اغلب ۴۵ دقیقه تا یک ساعت طول می‌کشد. برخی از مشکلات آمبولیزاسیون عبارتند از:

• باقی ماندن واریکوسل (پایداری) یا بازگشت آن (عود)
• کویل از جایی که در آن قرار گرفته حرکت کند
• احتمال عفونت در جایی که لوله قرار گرفته است

بعد از درمان 

بهبودی بعد از عمل سریع اتفاق می‌افتد و بیماران اغلب درد خفیفی را تجربه می‌کنند. بیماران بعد از عمل باید به مدت ۱۰ تا ۱۴ روز از ورزش خودداری کنند، اما در اکثر موارد می توانند ۵ تا ۷ روز بعد از عمل به محل کار خود برگردند. همچنین بیمار بعد از عمل تحت نظارت متخصص اورولوژی خود قرار خواهد داشت. برای جراحی‌هایی که برای برطرف کردن مشکلات باروری انجام شده است، بررسی و آزمایشات منی سه تا چهار ماه بعد از عمل انجام می‌شود.

بهبودی بعد از عمل جراحی آمبولیزاسیون نیز تنها با درد خفیف نسبتاً کوتاهی همراه است. شما باید ۷ تا ۱۰ روز بعد از عمل از ورزش کردن خودداری کنید. اغلب می‌توانید یک یا دو روز بعد از جراحی به کار خود برگردید. میزان عود بیماری با روش جراحی آمبولیزاسیون همانند عمل جراحی است. اما مواردی وجود دارد که آمبولیزاسیون نسبت به جراحی ترجیح داده می‌شود.

تأثیر درمان واریکوسل بر باروری مشخص نیست. برخی از مطالعات نشان می‌دهد که باروری پس از درمان واریکوسل بهبود می‌یابد، در حالیکه سایر مطالعات این را نشان نمی‌دهند. کیفیت مایع منی در حدود ۶ مرد از ۱۰هر مرد نابارور پس از درمان واریکوسل بهبود می‌یابد. این روش درمانی باید در کنار سایر گزینه‌های درمانی باروری مورد توجه قرار گیرد.

در نوجوانان، که دلیل اصلی جراحی رشد کند بیضه است، رسیدن به رشد مطلوب ممکن است رخ دهد یا رخ ندهد.

سوالات رایج 

اگر تحت درمان قرار نگیرم چه اتفاقی خواهد افتاد؟ 

اکثر مردان مبتلا به واریکوسل مشکلی نخواهند داشت. از هر پنج مرد مبتلا به واریکوسل یک نفر در باروری دچار مشکل خواهد شد. تجزیه و تحلیل مایع منی بعد از ۱۶ سالگی به شدت توصیه می‌شود تا مشخص شود آیا نیاز به درمان واریکوسل وجود دارد یا نه. اگر تجزیه و تحلیل مایع منی طبیعی باشد، توصیه می‌شود هر ۲ تا ۳ سال یکبار آنالیز مایع منی را انجام دهید، زیرا با گذشت زمان ممکن است کیفیت اسپرم‌ها کاهش یابد. مسائل مربوط به باروری ممکن است سال‌ها بعد مطرح شود، حتی اگر زودتر متوجه آن نشوید.

پسر نوجوان من واریکوسل دارد. آیا این باید برطرف شود؟ 

درمان نوجوانان در هر مورد متفاوت است. صحبت با یک متخصص اورولوژیست درباره انتخاب نوع درمان بسیار مهم است. اگر درد وجود داشته باشد، اگر یک بیضه بسیار کوچکتر از دیگری باشد، یا نوجوان دارای آنالیز مایع منی که در سن ۱۶ سالگی انجام می‌شود غیر طبیعی باشد درمان واریکوسل در نوجوان می‌تواند انتخاب خوبی باشد. برخی درمان را انتخاب می‌کنند تا در آینده نگران مسائل باروری نباشند. تجزیه و تحلیل مایع منی را در اواخر دوره نوجوانی می توان انجام داد تا مشخص شود آیا درمان به شما کمک می‌کند یا خیر.

من هیچ علائمی ندارم، اما دلم می‌خواهد فرزند داشته باشم. آیا باید واریکوسل خود را درمان کنم؟ 

به عنوان یک قاعده کلی، واریکوسل بدون علائم را درمان نمی‌کنند. بیشتر پزشکان معتقدند که این واریکوسل‌ها در صورت عدم درمان باعث ایجاد مشکلات سلامتی نمی‌شوند. اگر نگرانی در مورد باروری وجود داشته باشد، می‌توان آزمایشات مایع منی را انجام داد تا مشخص شود آیا واریکوسل به کیفیت اسپرم آسیب می‌رساند یا خیر.

من مبتلا به واریکوسل هستم و درد دارم. برای کاهش درد چه کاری می‌توانم انجام دهم؟ 

حمایت از بیضه با بیضه‌بند یا لباس زیر کوتاه می‌تواند به درد واریکوسل کمک کند. دراز کشیدن به پشت نیز به تخلیه واریکوسل کمک می‌کند و در اغلب موارد درد را تسکین می‌دهد. مصرف داروهای مسکن (مانند استامینوفن و ایبوپروفن) نیز ممکن است به کاهش درد کمک کند. همچنین در مورد درمان واریکوسل می‌توانید با اورولوژیست خود صحبت کنید.

چه مدت باید صبر کنم تا ببینم آیا کیفیت مایع منی برای باروری بهبود می‌یابد؟ 

تجزیه و تحلیل مایع منی اغلب سه تا چهار ماه بعد از عمل انجام می‌شود. کیفیت مایع منی غالباً طی شش ماه بهبود می‌یابد، اما ممکن است تا یک سال نیز طول بکشد.

در حین معاینه خود متوجه یک توده در بیضه‌ام شدم. آیا باید نگران باشم؟

ناهنجاری‌های موجود در دستگاه تناسلی مردان ممکن است به صورت توده‌ای در داخل کیسه بیضه مشاهده شود. توده‌ها ممکن است مسئله نگران کننده‌ای نباشند و تأثیر کمی بر سلامتی شما داشته باشند، یا ممکن است نشانه بیماری خطرناکی باشند. بسیار مهم است که بدانید چه چیزی باعث ایجاد توده در بیضه شما شده است. بعضی از این توده‌ها ممکن است سرطان بیضه باشند. این موضوع می‌تواند باعث نگرانی شود و باید سریعا برای درمان آن اقدام کنید. با مشاهده هر گونه برآمدگی یا توده در بیضه بسیار ضروری است به پزشک مراجعه کنید.