واریس به محض اتمام بارداری رو به بهبودی می‌رود، به گونه‌ای که معمولاً پس از سه الی چهار ماه پس از زایمان برطرف میشود ولی گاهی اوقات بیشتر طول می‌کشد. اگر پیش از بارداری به واریس مبتلا باشید، چندین بارداری را تجربه کرده‌اید یا سابقه خانوادگی واریس یا اضافه وزن داشته باشید احتمال برطرف شدن واریس کاهش می‌یابد و یا مدت زمان بیماری افزایش خواهد یافت.
واریس بعد از بارداری چیست؟
واریس، تورم و بزرگی سیاهرگ‌هاست که معمولاً به رنگ‌های آبی یا بنفش تیره دیده میشود. ممکن است ظاهر این عروق برآمده، پیچ خورده یا ناصاف باشد. عروق واریکوز هنگامی شکل می‌گیرند که دریچه‌های کوچک داخل عروق عملکرد صحیح خود را از دست بدهند. در عروق سالم، خون به راحتی به سمت قلب جریان می‌یابد. حرکت رو به عقب خون را چندین دریچه کوچک محدود می‌کنند که با باز و بسته شدن به خون اجازه می‌دهند عبور کند. اگر این دریچه‌ها ضعیف شوند یا آسیب ببینند، خون میتواند رو به عقب بازگشته و در عروق انباشته شود، در نهایت باعث ابتلای شخص به واریس خواهد شد (عروق متورم و بزرگ).
انواع عروق واریکوز پس از بارداری
برخی از انواع واریس در ادامه توضیح داده میشود.
- واریس شاخه‌ای: به سطح پوست نزدیک بوده و دارای ظاهری گره‌دار و ضخیم است. این نوع واریس معمولاً قابل دیدن بوده و در اغلب اوقات ناحیه وسیعی را درگیر کرده و ظاهری ناخوشایند دارد.
- واریس مشبک: رگ‌های قابل مشاهده قرمز رنگی که در گروه‌های نزدیک به یکدیگر یک شبکه ایجاد می‌کنند.
- واریس تلانژکتازی (گشادشدگی مویرگ‌ها): که با عنوان رگ‌های عنکبوتی شناخته می‌شوند، مجموعه‌ای کوچک از رگ‌های آبی یا قرمز رنگ است که گاهی اوقات روی صورت یا پا بروز می‌کنند. این نوع واریس بی‌خطر بوده و برخلاف واریس شاخه‌ای، زیر سطح پوست ایجاد برآمدگی نمی‌کنند.
علل واریس پس از بارداری
اگرچه بارداری یکی از علل عمده ناراحتی‌های ناشی از واریس است، ولی عوامل دیگری نیز در ابتلای شخص به این عارضه پس از زایمان نیز وجود دارد. برخی از دلایل واریس بعد از بارداری عبارتند از:
- وراثت: اگر سابقه خانوادگی ابتلا به واریس دارید، ممکن است شما نیز پس از زایمان از این عارضه رنج ببرید.
- آسیب بیش از حد به عروق در دوران بارداری: اگر عروق شما در دوران بارداری دچار آسیب بیش از حدی شده باشند، ممکن است این آسیب جبران ناپذیر بوده و شاید حتی پس از بارداری نیز این عارضه گریبانگیر شما باشد.
- تعداد زایمان‌ها: شدت ناراحتی ناشی از واریس پس از هر بار زایمان افزایش می‌یابد، مخصوصاً پس از سه بارداری.
علائم واریس پس از بارداری
علائم بالینی واریس پس از بارداری مشابه علائم آن در حین بارداری است، که برخی از آنها عبارتند از:
- عروق خونی آبی تیره، مخصوصاً در پاها و ساق‌ها.
- احساس سنگینی، درد یا حساسیت در پاها
- درد در پاها
- تورم در پاها و قوزک پس از ایستادن به مدت طولانی
- احساس سوزش در قسمت زیرین پاها
- خارش در اطراف عروق درگیر
- پارگی در پوست
- بثورات پوست، مخصوصاً در اطراف قوزک پا
تشخیص واریس پس از بارداری
- پزشک احتمالاً پاها و رگ‌های قابل مشاهده شما را در حال نشسته یا ایستاده معاینه می‌کند تا واریس را تشخیص دهد. همچنین ممکن است از شما درباره وجود درد یا سایر علائم بالینی واریس سوالاتی پرسیده شود.
- پزشک میتواند برای بررسی جریان خون از شما بخواهد تا یک آزمایش سونوگرافی انجام دهید. در این آزمایش غیرتهاجمی از امواج صوتی با فرکانس بالا استفاده میشود. این آزمایش به پزشک شما کمک می‌کند تا جریان خون را در عروق شما ببیند.
- بسته به موقعیت واریس، ممکن است یک ونوگرام برای ارزیابی بیشتر رگ‌های شما انجام شود. در حین این تست، پزشک یک رنگ مخصوص را در پاهایتان تزریق می‌کند و عکس رادیولوژی از آن ناحیه گرفته میشود. رنگ در عکس رادیولوژی خود را نشان داده و به پزشک دید بهتری از نحوه جریان خون شما می‌دهد. آزمایشاتی همچون سونوگرافی یا ونوگرام به تشخیص این مسئله کمک می‌کند که آیا اختلال دیگری همچون لختگی خون یا انسداد باعث درد و تورم در پای بیمار است یا خیر.
برای به حداقل رساندن واریس در سیاهرگ‌ها چه کاری می‌توان انجام داد؟
از این توصیه‌ها استفاده کنید:
- به صورت روزانه ورزش کنید: حتی صرفاً یک پیاده‌روی کوتاه در پارک نیز میتواند به گردش خون کمک کند.
- در صورت امکان پاهای خود را بالاتر از بدن قرار دهید. از یک چارپایه یا جعبه برای استراحت پاها در هنگام نشستن استفاده کنید و در هنگام دراز کشیدن نیز با استفاده از یک بالشت پای خود را بالاتر از بدن قرار دهید.
- در حین نشستن پاهای خود را روی هم قرار ندهید.
- برای مدت طولانی در حالت ایستاده یا نشسته قرار نگیرید و سعی کنید در فواصل زمانی معین راه بروید.
- از جوراب‌های مخصوص استفاده نمایید: استفاده جوراب‌های مخصوص واریس که ضخامتی دو برابر جوراب شلواری‌های معمولی دارند بهترین نتیجه را در پی خواهد داشت. این جوراب‌ها را می‌توان از داروخانه‌ها تهیه کرد. این جوراب‌ها روی قوزک پا تنگ هستند و هرچه به سمت ران بالاتر می‌روند شل‌تر می‌شوند که باعث میشود خون راحت‌تر بتواند به سمت قلب حرکت کند. در نتیجه، به پیشگیری از تورم کمک کرده و از تشدید واریس نیز جلوگیری می‌کنند. برای پیشگیری از انباشتگی خون در پاها، صبح‌ها وقتی که هنوز دراز کشیده‌اید پیش از شروع روز خود این جوراب‌ها را بپوشید و در تمام طول روز از پای خود درنیاورید. جوراب‌های واریس بسیار قوی ممکن است شما را اذیت کنند، مخصوصاً در آب و هوای گرم و درد واریس بسیار بیشتر از این جوراب‌ها خواهد بود.
- اگر اضافه وزن دارید با پزشک خود درباره یک برنامه کاهش وزن بدون خطر برای بعد از زایمان صحبت کنید.
درمان واریس بعد از بارداری
برخی از روش‌های درمانی برای واریس بعد از بارداری عبارتند از:
سوزاندن ریشه عروق با حرارت
در این روش با استفاده از انرژی امواج رادیوفرکانس به دیواره سیاهرگ‌های درگیر واریس حرارت داده میشود. برای دسترسی به این عروق، یک بریدگی کوچک بالا یا زیر زانو ایجاد میشود. یک لوله باریک، به نام کاتتر، با استفاده از اسکن سونوگرافی به داخل رگ هدایت میشود. از طریق این کاتتر یک میله به داخل بدن وارد میشود که انرژی رادیوفرکانس از خود ساتع می‌کند. این میله به رگ‌ها حرارت می‌دهد تا وقتی که دیواره آن فرو می‌پاشد و سپس آن را بسته و مهر و موم می‌کند. به محض مهر و موم شدن رگ، خون به صورت طبیعی به یکی از رگ‌های سالم بدن هدایت میشود. سوزاندن ریشه رگ با رادیوفرکانس با بی‌حسی موضعی انجام میشود. ممکن است نیاز باشد تا دو هفته پس از درمان از جوراب‌های واریس استفاده کنید.
درمان با لیزر داخل رگی
همچون سوزاندن ریشه رگ با رادیوفرکانس، درمان با لیزر داخل رگی نیز عبارتست از استفاده از یک کاتتر که به داخل رگ فرستاده میشود و استفاده از اسکن سونوگرافی برای هدایت آن در مسیر درست. یک لیزر کوچک از داخل کاتتر عبور داده میشود و در بالای رگ مبتلا به واریس قرار می‌گیرد. لیزر پالس‌های پرقدرت انرژی را تولید می‌کند که به رگ حرارت داده و آن را مهر و موم می‌کند. با استفاده از اسکن سونوگرافی لیزر به آرامی در طول رگ حرکت داده میشود و تمام طول رگ را می‌بندد. درمان با لیزر داخل رگ تحت بی‌حسی موضعی انجام میشود. پس از عمل ممکن است اندکی گرفتگی در پاهای خود احساس کنید و نواحی درگیر ممکن است کبود شده یا دردناک شود. مصدومیت عصبی نیز دور از انتظار نیست ولی معمولاً موقتی است.
فلبکتومی ترانس ایلومینیشن
برای فلبکتومی ترانس ایلومینیشن یک یا دو برش کوچک در پا ایجاد میشود. جراح از یک نور مخصوص استفاده می‌کند که به آن ترانس ایلومیناتور اندوسکوپیک می‌گویند، جراح از این نور در زیر پوست استفاده می‌کند تا ببیند کدام رگ‌ها را باید از بین برد. رگ‌ها بریده شده و سپس از طریق برش‌های روی پوست با استفاده از یک دستگاه مکش (ساکشن) از بدن خارج می‌شوند. فلبکتومی ترانس ایلومینیشن را می‌توان با بیهوشی عمومی یا بی‌حسی موضعی انجام داد.
اسکلروتراپی
اسکلروتراپی معمولاً برای کسانی مناسب است که به واریس خفیف تا متوسط مبتلا هستند. در این درمان یک ماده شیمیایی به داخل رگ‌ها تزریق میشود. این فوم شیمیایی رگ‌ها را می‌بندد. باید برای رگ‌های بزرگتر از اسکلروتراپی با فوم استفاده کرد. در این روش بجای تزریق مایعات شیمیایی، نوع خاصی از فوم به داخل رگ تزریق میشود. این نوع از درمان برای کسانی که سابقاً به ترومبوز عمیق رگی دچار بوده‌اند مناسب نیست. در این روش نیز با استفاده از اسکن سونوگرافی تزریق به صورت هدایت شده انجام میشود، در این اسکن از امواج صوتی استفاده میشود تا تصویری از داخل بدن به دست آید. می‌توان بیش از یک رگ را در یک جلسه درمانی درمان کرد. هم اسکلروتراپی استاندارد و هم اسکلوتراپی با فوم معمولاً با بی‌حسی موضعی انجام میشود، که برای بی‌حس کردن ناحیه تحت درمان از داروی مسکّن استفاده میشود. پس از اسکلروتراپی، تا چند هفته رگ‌های مبتلا به واریس شروع به از بین رفتن می‌کنند و رگ‌های قوی‌تر جای این رگ‌ها را می‌گیرند. شاید برای درمان کامل به بیش از یک جلسه درمانی نیاز باشد و همچنین احتمال بازگشت این بیماری نیز وجود دارد.
جراحی
گاهی اوقات ممکن است نیاز باشد واریس با جراحی درمان شود. جراحی واریس معمولاً با بیهوشی عمومی انجام میشود، که یعنی باید در حین جراحی بیهوش باشید. معمولاً بیمار میتواند در همان روز جراحی به خانه بازگردد. هرچند، در بعضی موارد ممکن است بیمار یک شب را در بیمارستان بستری بماند، مخصوصاً اگر جراحی روی هر دو پا انجام شود. اکثر جراحان از تکنیکی به نام بستن رگ و تخلیه استفاده می‌کنند، که شامل بستن رگ مبتلا به واریس و خارج کردن آن از بدن است. دو برش کوچک روی پوست ایجاد میشود که حدوداً ۵ سانتیمتر (۲ اینچ) قطر دارند. اولین برش نزدیک کشاله ران در بالای رگ مبتلا به واریس زده میشود. دومین برش بسیار پایین‌تر زده میشود، معمولاً اطراف زانو یا قوزک. بالای رگ (که نزدیک به کشاله است) گره زده شده و مهر و موم میشود. یک سیم نازک و انعطاف پذیر از انتهای رگ وارد شده و سپس با دقت از برش انتهایی پا خارج شده و درآورده میشود. جریان خون در پا تحت تأثیر جراحی قرار نخواهد گرفت. زیرا رگ‌هایی که در عمق پا قرار دارند جای رگ‌های آسیب دیده را خواهند گرفت.
در یک کلام
واریس بعد از بارداری مدتی بعد از زایمان برطرف خواهد شد. اما گاهی برای مدت طولانی باقی می‌ماند. داشتن سابقه خانوادگی واریس، آسیب به رگ‌ها در طی بارداری و تعداد دفعات بارداری میتواند باعث واریس بعد از بارداری شود. واریس با علائمی مانند درد در پاها، سنگینی پا، احساس سوزش و خارش در اطراف رگ ها و تورم به ویژه اطراف مچ پا همراه است. ورزش روزانه، جوراب واریس، کنترل وزن، بالا نگه داشتن پاها و اجتناب از ایستادن و نشستن طولانی مدت به درمان واریس کمک می‌کند. همچنین روش‌های درمانی همچون رادیو فرکانسی، لیزر، فلبکتومی، اسکلتروتراپی و جراحی در درمان واریس موثرند.
