مفید بودن زالو درمانی برای بیماران مبتلا به رگهای واریسی ثابت شده است. زالو درمانی واریس می‌تواند درد و تورم ناشی از واریس را کاهش داده و لخته‌هایی که در خون تشکیل شده‌اند را شکسته و از بین ببرد. اما این درمان برای بیمارانی که بیماری وریدی آنها ناشی از ناکافی بودن دریچه رگ‌ها و یا اتساع نامناسب رگهای باشد، موثر نیست. بزاق زالو حاوی آنزیم‌های مفیدی است که خواص ضد انعقادی داشته و از لخته و غلیظ شدن خون جلوگیری میکنند. علاوه بر این ، بزاق زالو حاوی آنزیمی دیگری نیز هست که می‌تواند لخته‌های ایجاد شده در خون را که ممکن است موجب انسداد رگ‌ها شوند تجزیه و حل کنند. این دو ویژگی باعث میشود خون رقیق شده و به راحتی در رگ‌ها جریان داشته باشد. برای کمک بیشتر به این عملکرد، آنزیم دیگری نیز وجود دارد که رگ‌ها را گشاد میکند تا خون جریان بهتری داشته باشد. بزاق زالو دارای خواص ضد باکتریایی نیز هست و به همین دلیل برای افرادی که مبتلا به زخم‌های بازی هستند که به خاطر مشکلات وریدی وضعیتی بغرنج پیدا کرده‌اند مفید است. بهترین نتایج زالو درمانی در کنار استفاده از جوراب‌های مخصوص واریس، کنترل وزن، رعایت رژیم غذایی مناسب و ورزش کردن به دست می‌آید.
علت ایجاد رگهای واریسی
دریچه‌های ضعیف یا آسیب‌دیده رگ‌ها میتوانند باعث ایجاد رگهای واریسی شوند. پس از اینکه شریان‌ها و مویرگ‌ها خون غنی از اکسیژن را از قلب به سایر نقاط بدن منتقل کردند، سیاهرگ‌ها خون را به قلب برمی‌گردانند. سیاهرگ‌های پا باید بر نیروی جاذبه زمین غلبه کنند تا خون را به سمت قلب برگردانند. دریچه‌های یک طرفه داخل سیاهرگ‌ها، ابتدا باز می‌شوند تا خون در رگ جلو برود و سپس بسته می‌شوند تا از برگشت خون جلوگیری کنند. اگر این دریچه‌ها ضعیف شده یا آسیب ببینند، ممکن است خون به عقب برگشته و در رگ‌ها انباشته شود. این مساله باعث تورم رگ‌ها میشود. ضعیف بودن دیواره‌های رگ ممکن است باعث ضعف دریچه‌ها شود. به طور معمول، دیواره رگ‌ها حالت الاستیکی (کشسانی) دارد. اگر این دیوارها ضعیف شوند، رگ‌ها الاستیسیته ( حالت کشسانی) طبیعی خود را از دست داده و مثل یک کش لاستیکی می‌شوند که بیش از حد کشیده شده باشد. این اتفاق موجب میشود دیواره رگ‌ها درازتر و گشادتر شده و در نتیجه لبه‌های دریچه‌ها از هم جدا شوند. وقتی دریچه کاملا بسته نشود ( یا باز بماند) ، خون می‌تواند از لای دریچه به عقب برگشت پیدا میکند. جریان برگشتی خون رگ‌ها را پر کرده و حتی باعث کشیدگی بیشتر دیواره‌ها میشود. در نتیجه، رگ‌ها بزرگتر و متورم شده و اغلب پیچ می‌خورند، تا بتوانند خود را به نحوی در فضای طبیعی خود جا دهند. این رگ‌ها، رگهای واریسی هستند.
عوامل خطر
عوامل بسیاری ممکن است خطر ابتلا به واریس را افزایش دهند، از جمله سابقه خانوادگی، سن بالا، جنسیت، حاملگی، اضافه وزن یا چاقی ، کم تحرکی و آسیب دیدگی پاها.
• سابقه خانوادگی: اگر کسی از اعضای خانواده مبتلا به واریس باشد خطر ابتلا به این بیماری در بقیه اعضای خانواده افزایش می‌یابد. حدود نیمی از افراد مبتلا به رگهای واریس سابقه خانوادگی واریس دارند.
• سن بالا : افزایش سن ممکن است خطر ابتلا به واریس را افزایش دهد. فرسایش طبیعی بافت‌ها و پیر شدن ممکن است باعث شود دریچه‌های رگ‌ها ضعیف شده و به خوبی کار نکنند.
• جنسیت: زنان نسبت به مردان بیشتر در معرض ابتلا به واریس هستند. تغییرات هورمونی که در دوران بلوغ، بارداری و یائسگی اتفاق می‌افتد (یا استفاده از قرص‌های جلوگیری از بارداری) ممکن است خطر ابتلا به واریس را در زنان افزایش دهد.
• بارداری: در طول بارداری، جنین در حال رشد در رحم روی رگهای پاهای مادر فشار می‌آورد. واریس در بارداری معمولا در عرض ۳ تا ۱۲ ماه پس از زایمان بهتر میشود.
• اضافه وزن یا چاقی: اضافه وزن یا چاقی می‌تواند فشار بیشتری بر رگ‌ها ایجاد کرده و ممکن است منجر به واریس شود.
• کم تحرکی: ایستادن یا نشستن برای مدت زمان طولانی، به خصوص اگر پاها در حالت خم شده و یا روی هم قرا گرفته باشند، ممکن است خطر ابتلا به واریس را افزایش دهد. به این علت که برای مدتی طولانی در یک وضعیت ثابت باقی ماندن باعث میشود به رگ‌ها فشار بیشتری وارد شود تا خون را به قلب پمپاژ کنند.
• آسیب‌دیدگی پا: لخته‌هایی که از قبل در خون تشکیل شده‌اند و یا آسیب‌هایی که در اثر ضربه یا جراحت پا به دریچه‌های رگ‌ها وارد شده ممکن است باعث شوند توانایی رگ‌ها برای انتقال خون به قلب تضعیف شده و خطر ابتلا به واریس افزایش پیدا کند.
علائم و نشانه‌های واریس
علائم و نشانه‌های واریس عبارتند از:
• رگهای بزرگی که به راحتی از زیر پوست قابل مشاهده هستند.
• تورم خفیف مچ پا و پاها.
• احساس درد یا سنگینی در پاها
• احساس وجود نبض (زق زق)، یا گرفتگی در پاها.
• احساس خارش در پاها، به خصوص در قوزک و مچ پا. گاهی اوقات به اشتباه تشخیص می‌دهند این علامت ناشی از خشکی پوست است.
• تغییر رنگ پوست در نواحی اطراف رگهای واریسی .
علامت گشادشدگی رگ‌ها، دسته‌ای از رگهای قرمز رنگ هستند كه درست زیر پوست دیده می‌شوند. این گروه رگ‌ها اغلب در نواحی فوقانی بدن ، از جمله صورت ایجاد می‌شوند. علامت رگهای عنکبوتی رگهای قرمز یا آبی رنگی هستند که طرحی شبیه تار عنکبوت یا شاخه درخت دارند . رگهای عنکبوتی اغلب روی پاها و صورت ظاهر می‌شوند.
عوارض واریس
واریس می‌تواند منجر به اماس و التهاب پوست، و دانه‌های خارش‌دار شود. اگر رگهای واریسی در پاها باشند، پوست قوزک یا مچ پا ممکن است دچار اماس و التهاب شود. در صورتی که پوست خارانده، خراشیده یا تحریک شود، التهاب پوست ممکن است باعث خونریزی یا زخم و جراحت شود. واریس می‌تواند منجر به مشکلی به نام ترومبوفلبیت یعنی التهاب در سیاهرگ سطحی نیز بشود. ترومبوفلبیت به معنای وجود یک لخته خون در سیاهرگ است. ترومبوفلبیت سطحی به این معنی است که لخته شدن خون در رگهای نزدیک به سطح پوست رخ داده است. این نوع لخته خون ممکن است باعث درد و دیگر مشکلات در ناحیه آسیب دیده شود.
تشخیص واریس
پزشکان اغلب بر اساس معاینه بالینی، واریس را تشخیص می‌دهند. گاهی اوقات آزمایشاتی انجام میشود تا میزان پیشرفت مشکل را بفهمند یا احتمال وجود بیماریهای دیگر را بررسی کنند.
معاینه بالینی
پزشک برای این که بفهمد پاهای بیمار واریس دارد یا نه آنها را در حالتی که بیمار ایستاده یا با پاهای آویزان نشسته معاینه میکند. پزشک ممکن است درباره علائم و نشانه‌های بیمار، از جمله وجود هر نوع درد از بیمار سوالاتی بپرسد.
سونوگرافی داپلکس
پزشک ممکن است لازم ببیند برای بررسی جریان خون و لخته شدن خون در رگ‌ها سونوگرافی دوپلکس انجام شود. سونوگرافی دوپلکس ترکیبی از سونوگرافی معمولی با سونوگرافی داپلر است. در سونوگرافی معمولی از امواج صوتی برای ایجاد تصویری از ساختارهای بدن ، در این مورد رگهای خونی و هر چیزی که ممکن است جریان خون را مسدود کند، استفاده میکنند. سونوگرافی داپلر از امواج صوتی برای ایجاد تصاویری از جریان یا حرکت خون در رگ‌ها استفاده میکند. دو نوع سونوگرافی با هم تصویری می‌سازند که به پزشک کمک میکند تا وضعیت بیمار را ارزیابی کند. طی این سونوگرافی دستگاه متحرکی را روی بدن حرکت می‌دهند. این دستگاه امواج صوتی را ارسال و دریافت میکند. یک رایانه امواج صوتی را به تصویری از جریان خون در شریان‌ها و رگ‌ها تبدیل میکند.
آنژیوگرافی
اگر چه این کار چندان رایج نیست، اما ممکن است پزشک انژیوگرافی تجویز کند تا جریان خون در رگ‌ها را دقیقتر بررسی کند. برای انجام این روش، رنگی به داخل رگ‌ها تزریق میشود. رنگ طرحی از رگ‌ها روی تصاویر اشعه ایکس به دست می‌دهد. انژیوگرافی به پزشک کمک میکند تا بفهمد آیا بیمار واریس دارد یا به بیماری دیگری مبتلا است.
درمان واریس با زالودرمانی
قبل از شروع زالو درمانی پزشک درباره آن به بیمار توضیح می‌دهد تا مطمئن شود بیمار از چگونگی این روش کاملا آگاه شده است. در صورتی که بیمار با انجام درمان موافقت کند، پزشک قسمتی از پوست یا بافتی که خون در آن جمع شده را تمیز کرده و زالو را با دقت در آن‌جا قرار می‌دهد. تعداد زالویی که برای درمان استفاده میشود، فاصله بین گذاشتن زالوها و مدت زمان درمان بستگی به شدت شرایط بیمار دارد. عموما هر بار یک زالو روی بدن قرار داده شده و حتی ممکن است در ابتدا به طور متوالی آنها را روی محل تحت درمان بگزارند.
پزشک زالوها را روی محلی که دچار انباشتگی خون است می‌گزارد تا به آن بچسبند. اگر مشکلی در چسبیدن زالو وجود داشته باشد پزشک ممکن است قسمت سالم پوست یا بافت را پانسمان کند تا مطمئن شود زالو از منطقه آسیب دیده خارج نمی‌شود. پزشک به دقت زالو را تحت نظر می‌گیرد. ممکن است بعضی بیماران بخواهند خودشان هم در این نظارت مشارکت داشته باشند در این صورت وقتی احساس کنند زالو در حال جدا شدن است پزشک را مطلع میکنند. پزشک برای اینکه بفهمد آیا زالو درمانی به خوبی در حال انجام است یا خیر، رنگ پوست و تراوش خون را به دقت تحت نظر گرفته و اگر خون خشک شده‌ای در محل درمان ایجاد شده باشد آن را پاک میکند تا تراوش خون ادامه پیدا کند. اگر رنگ پوست به حالت طبیعی برگردد (رنگ صورتی سالم)، گردش خون بهبود یافته است. زالو درمانی را نباید خیلی زود متوقف کرد، زیرا ممکن است سه تا پنج روز برای رشد عروق خونی جدید لازم باشد تا میزان مناسبی از خون را نگه‌داری کنند. پس از این که زالو مکیدن خون را متوقف کرد، ممکن است خود به خود بیافتد یا پزشک ان را از روی بدن بیمار بردارد. هر زالو فقط یک بار استفاده میشود و سپس آن را از بین می‌برند.
مراقبت‌های بعد از زالو درمانی واریس
پس از زالو درمانی بیمار باید در طول اقامت در بیمارستان، از خوردن یا نوشیدن غذاها و نوشیدنی‌های حاوی کافئین (مانند چای، قهوه یا کولا) اجتناب نموده و از مصرف محصولات حاوی نیکوتین (مانند سیگار یا هر چیزی که حاوی نیکوتین است) خودداری کرده یا مصرف آنها را به حداقل برساند. این به این دلیل است که کافئین و نیکوتین باعث باریک شدن رگ‌ها می‌شوند، چیزی که ممکن است موفقیت درمان را تحت تاثیر قرار دهند. معمولا تا ۲۴ ساعت پس از اتمام درمان، باید مصرف آنتی بیوتیک را ادامه داد. در غیر این صورت دستورالعمل خاص دیگری وجود ندارد. با این حال، اگر بیمار به هر شکلی حس کند حالش خوب نیست (به عنوان مثال تب کند، یا قرمزی یا درد در ناحیه درمان افزایش پیدا کند) باید با پزشک خود تماس بگیرد.
خطرات زالو درمانی واریس
خطراتی که در ارتباط با زالو درمانی ممکن است ایجاد شوند عبارتند از:
• عفونت: احتمال کمی برای ایجاد عفونت در استفاده از زالو وجود دارد. گرچه زالوها به طور خاص برای مصارف درمانی پرورش داده می‌شوند، اما در روده خود باکتری‌ای دارند که به آنها کمک میکند تا خون را هضم کنند. برای جلوگیری از هر گونه عفونتی که در روند زالو درمانی اخلال ایجاد کند ، پزشک برای دوره‌ای که بیمار تحت زالو درمانی است آنتی بیوتیک تجویز میکند. بیمار باید در صورت هرگونه حساسیت دارویی ، حتما پزشک خود را مطلع کند.
• خونریزی: از جای نیش زالو ممکن است تا ساعت‌ها بعد از زالو درمانی هنوز خون خارج شود. پرستاران ناحیه زخم را تحت نظر گرفته و میزان خونی که خارج میشود را بررسی میکنند تا بیمار دچار کمخونی نشود.
سوالات رایج
درمان واریس با زالو درمانی برای چه کسانی مناسب نیست؟
افراد مبتلا به کمخونی، یا کسانی که به بیماریهای مرتبط با لخته شدن خون مبتلا هستند و یا شریانهای آسیب دیده دارند کاندیدای مناسبی برای زالو درمانی نیستند. همچنین معمولا توصیه میشود کودکان زیر ۱۸ سال و زنان باردار زالو درمانی انجام ندهند.
آیا زالو درمانی دردناک است؟
خیر. زالو نوعی ماده بیحس کننده تولید میکند که باعث میشود بیمار در طول درمان دردی احساس نکند.
زالو درمانی چطور باعث درمان میشود؟
زالوها همانطور که غذایشان را میخوردند ( یعنی خونی که از رگهای بیمار می‌مکند) مجموعهای از ترکیبات فعال را وارد خون میکنند که شامل:
• بیحس کننده موضعی: خوشبختانه این ماده باعث میشود درد زالو درمانی کاهش پیدا کرده و اجازه می‌دهد زالو غذای خود را از رگ‌ها بمکد بدون این که بیمار چندان احساس ناراحتی کند.
• گشادکننده رگ موضعی: این ماده باعث میشود خون به راحتی در محل نیش زالو جریان یافته و مقدار خونی که زالو می‌مکد افزایش پیدا کند.
• فاکتورهای ضد انعقاد خون (هیرودین): این فاکتورها از لخته شدن خون در زمانی که زالو مشغول مکیدن آن است جلوگیری میکنند.
• مهارکنندههای تجمع پلاکت (به عنوان مثال calin /کالین): این فاکتورها باعث جلوگیری از تجمع و چسبیدن پلاکت‌ها ( چیزی که در طی پروسه بهبود زخم اتفاق می‌افتد) میشود.
آیا درمان خانگی برای رفع واریس مناسب است؟
اگر شما به واریس مبتلا هستید، بیدرنگ با پزشک در مورد بهترین روشهای درمان مشورت کنید: هر چه این مداخلات سریعتر انجام شوند، بیماری شما راحتتر درمان میشود. بسیاری از افراد میتوانند با تغییر سبک زندگی از بروز عوارض ناشی از ابتلا به واریس پیشگیری کنند. شما میتوانید با انجام برخی تغییرات در سبک زندگی، عروق واریسی خود را تحت کنترل داشته و احتمال ابتلا به بیماریهای وریدی دیگر را کاهش دهید. انجام اقدامات زیر در بیشتر موارد مفید و مؤثر واقع می‌شوند:
- از جوراب‌های مخصوص واریس استفاده کنید تا به بازگشت خون از پاها به سمت قلب کمک شود. جوراب‌های مخصوص واریس دارای سایزهای مختلفی هستند و باید متناسب با شکل پای شما باشند. شما میتوانید آنها را بر اساس تجویز پزشک از فروشگاه‌های لوازم پزشکی تهیه کنید. نگران این نباشید که استفاده از این جوراب‌ها مطابق با مد نیست؛ امروزه شما میتوانید این جوراب‌ها را در رنگ‌ها و طرح‌های مختلف تهیه کنید.
- پاهای خود را چندین مرتبه در روز و هر بار به مدت ۱۰ تا ۲۰ دقیقه بالا نگه دارید. سعی کنید چهارزانو ننشینید.
- از فشرده شدن اندام جلوگیری کنید. از کمربندها و لباس‌های تنگ که به سیاهرگ‌های شما در هر قسمت از بدن فشار وارد میکنند استفاده نکند. (کمربند خود را خیلی محکم نبندید و از کفش‌های خیلی تنگ استفاده نکنید)
- به طور مرتب و منظم ورزش کنید. تقویت عضلات ساق پا به بازگرداندن خون به سمت قلب کمک میکند. (کارکرد عضلات پا و ساق پا باعث میشود که خون در مسیر درست جریان یابد). بهترین کار، انجام ورزش‌های سبک و کم برخورد است. شنا و ورزش در آب بهترین ورزش‌ها برای درمان عروق واریسی هستند. آب در اطراف پا مانند جوراب‌های مخصوص واریس عمل کرده و اگر سرد هم باشد باعث تقویت عضلات میشود. ورزش‌های مناسب دیگر، پیاده‌روی و دوچرخه سواری سبک هستند (حتماً باید در هنگام پیاده‌روی از جوراب‌های مخصوص واریس استفاده کنید).
- در صورت نیاز، وزن خود را کاهش دهید. وزن اضافی باعث افزاش فشار وارده بر پاها و عروق شما میشود.
- به مدت طولانی نایستید. ایستادن باعث میشود که حرکت جریان خون به سمت قلب دشوارتر شود. اگر شما مجبور هستید که به مدت طولانی بایستید، هر از جند گاهی پاشنه‌های خود را بالا بیاورید و روی نوک انگشتان خود بایستید تا عضلات ساق پای شما تحریک شوند.
- پای خود را نخراشید حتی زمانی که وریدها واقعاً شما را آزار می‌دهند. انجام این کار باعث زخم شدن پوست شما میشود. از کرم‌های مرطوب‌کننده استفاده کنید و از پزشک خود بخواهید که دارویی برای تسکین خارش برای شما تجویز نماید.
- روشهای طبیعی را مورد توجه قرار دهید. برای افزایش سلامت عروق، هر روز ویتامین‌های C و E مصرف کنید.
دیگر راه‌های درمان واریس پا چیست؟
ابتلا به عروق واریسی اگر به موقع تشخیص داده شود، به طور مؤثری می‌توان آنها را درمان نمود. از علائم و نشانه‌های ابتلا به واریس چشم‌پوشی نکنید. مراقبت‌های پزشک با و درمانی مناسب باید در اسرع وقت انجام شوند.
برای درمان عروق واریسی، روشهای متعددی وجود دارد که انتخاب هر روش به علائم و شدت بیماری شما بستگی دارد. برخی اقدامات درمانی عبارتند از:
اسکلروتراپی
در این عمل، یک نوع محلول یا فوم در عروق کوچک و متوسط مبتلا به واریس تزریق میشود که باعث تخریب و بسته شدن آن میشود. اسکلروتراپی به بیهوشی و بستری شدن نیاز ندارد. این عمل به صورت سرپایی و بدون نیاز به محدودیت‌های غذایی قبل از عمل انجام میشود.
عمل‌های رادیو فرکانسی یا لیزر درمانی با کمک کاتتر
یک لوله نازک (کاتتر) وارد ورید اتساع شده میشود. نوک کاتتر با استفاده از انرژی رادیو فرکانسی یا لیزر گرم میشود. زمانی که کاتتر در رگ فرو می‌رود، گرمای آن، ورید را تخریب کرده و می‌بندد. این فرایند برای عروق بزرگ مبتلا به واریس انجام میشود. قبل از انجام این عمل، سلامت عمومی شما مورد بررسی قرار می‌گیرد و شما باید ۶ تا ۸ ساعت قبل از انجام این عمل آر خوردن و آشامیدن خودداری کنید. این عمل در حدود ۳۰ تا ۴۵ دقیقه طول می‌کشد و در اتاق عمل انجام میشود. سایز شکاف‌هایی که برای انجام عمل ایجاد می‌شوند تا ۲ میلی‌متر در طول است. پس از انجام عمل، یک باند الاستیکی دور قسمت درمان شده پیچیده میشود و جوراب‌های مخصوص واریس باید پوشیده شوند. یک تا دو هفته پس از عمل باید دوباره به پزشک مراجعه کنید.
عمل جراحی آندوسکوپی وریدی
در موارد پیشرفته که پا نیز زخم شده است، اگر روشهای درمانی دیگر مؤثر واقع نشوند ممکن است انجام عمل جراحی مورد توجه قرار گیرد. برای قرار گرفتن تحت این عمل جراحی باید از سلامت عمومی خوبی برخوردار باشید و از ۶ تا ۸ ساعت قبل از انجامان نیز چیزی نخورید و نیاشامید. این عمل بین یک تا دو ساعت طول می‌کشد. برای مراقبت‌های پس از عمل باید از باند الاستیکی و جوراب مخصوص واریس استفاده کنید. یک تا دو هفته پس از انجام عمل جراحی نیز باید دوباره به پزشک مراجعه کنید.
چگونه می‌توان از واریس پا پیشگیری کرد؟
در صورت انجام اقدامات زیر، احتمال ابتلا به واریس به میزان چشمگیری کاهش می‌یابد:
- ورزش کردن منظم برای بهبود گردش جریان خون در پاها
- کنترل وزن
- تغییر مکرر و منظم در وضعیت‌های نشستن و ایستادن
- بالا نگه داشتن پاها با تمرینات مچ پا در هنگامی که نشسته‌اید یا با چرخش پا در جهت عقربه‌های ساعت و خلاف آن برای بهبود گردش جریان خون در پاها و ساق پا.
