جمع شدن خون در سیاهرگ‌های آسیب دیده و نشت خون از این سیاهرگ‌ها باعث تحریک و التهاب بافت اطراف می‌شود که موجب احساس خارش می‌شود. درمان اگزمای واریس با هدف بهبود این عارضه پوستی، برطرف کردن علائم و بهبود گردش خون انجام می‌شود.
علل خارش در واریس
واریس اگزما معمولاً پی‌آمد افزایش فشار در سیاهرگ‌های پا است. دریچه‌هایی داخل این سیاهرگ‌ها وجود دارد که اجازه می‌دهد خون فقط در یک جهت جریان داشته باشد و از برگشت رو به عقب آن جلوگیری می‌کند. دیواره‌های سیاهرگ‌ها گاهی اوقات کشیده می‌شود و خاصیت ارتجاعی خود را از دست می‌دهد، در نتیجه دریچه‌ها ضعیف می‌شود. اگر این دریچه‌ها به خوبی عمل نکند، خون می‌تواند به عقب برگردد. در نتیجه فشار داخل وریدها افزایش می‌یابد و مایع در بافت‌های اطراف نشت می‌کند. متخصصین معتقدند که واریس اگزما در اثر واکنش نشان دادن سیستم ایمنی به این مایعات در بافت‌های زیر پوست بروز می‌یابد. به علاوه افزایش فشار موجب می‌شود که خون در سیاهرگ‌ها جمع شود، در نتیجه رگ‌ها متورم و بزرگ می‌شود و مشکل سیاهرگ‌های واریسی ایجاد می‌شود.
عامل‌های خطر خارش رگ واریس
دلیل کشیده شدن دیواره‌های سیاهرگ‌ها و ضعیف شدن دریچه‌ها مشخص نیست. برخی افراد بدون هیچ دلیل معینی دچار این عارضه می‌شوند، البته عامل‌های مشخصی وجود دارد که خطر ابتلا به واریس را افزایش می‌دهد. شایع‌ترین علل واریس عبارت است از:
- جنسیت: هم زنان و هم مردان به واریس مبتلا می‌شوند، اما به نظر می‌رسد که این بیماری در زنان، به دلیل اثرات هورمون‌های زنانه، شایعتر از مردان باشد.
- سن: اگرچه واریس محدودیت سنی ندارد، احتمال ابتلا به این بیماری به موازات افزایش سن بالاتر می‌رود. ارتباط مستقیم واریس با افزایش سن ریشه در این واقعیت دارد که بافت‌ها به مرور زمان شل‌تر می‌شود و در نتیجه رگ‌ها آسان‌تر کشیده می‌شود.
- تمام روز سرپا بودن: اگر بیشتر از آن که راه بروید، می‌ایستید، بیشتر مستعد ابتلا به واریس هستید.
- بارداری: دلایل مختلفی برای ابتلا به واریس در دوران بارداری وجود دارد. تغییرات هورمونی ناشی از بارداری باعث می‌شود که تمام بافت‌های بدن، از جمله سیاهرگ‌ها شل شود. به علاوه هر چه جنین بزرگتر می‌شود، فشار بیشتری را به وریدهای ناحیه لگن وارد می‌کند و جریان خون برگشتی از پاها را تا حدی مسدود می‌کند. احتمال ابتلا به واریس در نیمه دوم بارداری بیشتر است. از این گذشته خطر ابتلا به واریس در بارداری‌های چندقلویی بیشتر می‌شود. هر تجربه بارداری احتمال آسیب دیدن سیاهرگ‌ها را افزایش می‌دهد.
- اضافه وزن: اضافه وزن یکی از دلایل ابتلا به واریس، به ویژه در زنان است. البته رابطه دقیق بین اضافه وزن و واریس هنوز کاملاً مشخص نشده است.
- یبوست مزمن: یبوست نیز مانند بارداری بر ناحیه لگن اثر می‌گذارد، یعنی جریان خون از پاها را تاحدی مسدود می‌کند. یبوست مزمن علاوه بر افزایش دادن خطر ابتلا به واریس، احتمال دچار شدن به هموروئید یا بواسیر را نیز بیشتر می‌کند.
- پر بودن مثانه: برخی افراد نمی‌توانند مثانه را کاملاً تخلیه کنند. بزرگ شدن پروستات یکی از علل احتمالی این مشکل در مردان بالای ۵۰ سال است.
- علل دیگر: واریس در موارد نادر پی‌آمد وجود تومور در لگن یا لخته شدن خون در وریدهای عمقی پاها (ترومبوز وریدهای عمقی) است.
نشانه‌های واریس اگزما
- سنگین یا دردناک شدن پاها در زمان ایستادن طولانی مدت
- ورمی که در ساعات پایانی روز بیشتر می‌شود و بعد از خواب شبانه کمتر می‌شود.
- پوست روی رگهای واریسی خشک و تحریک شده است و خارش دارد.
- پوست قرمز، متورم و دردناک است و گاهی ترشح دارد و پوسته پوسته می‌شود.
- پوست خشک، ترک خورده و براق می‌شود و می‌خارد.
- زخم‌های قرمز یا بنفش رنگ یا ضایعه‌های عروقی پایین پاها و روی پاها ایجاد می‌شود.
پیشرفت واریس اگزما
نشت خون در بافت‌های اطراف سیاهرگ‌ها به مرور زمان به پوست روی رگ‌ها آسیب می‌زند. گلبول‌های قرمزی که از رگ خارج شده‌اند، متلاشی می‌شوند و هموگلوبین و مواد دیگر در پوست و بافت‌ها رسوب می‌کند. در این حالت پوست دور رگهای واریسی به تدریج تیره می‌شود و عارضه‌ای به نام واریس اگزما بروز می‌یابد. واریس اگزما را می‌توان مانند دیگر عارضه‌های پوستی با روش‌هایی همچون استعمال مرطوب کننده یا پمادهای استروئیدی روی ناحیه‌ی تحریک شده درمان کرد. البته استفاده از این فرآورده‌ها فقط ناراحتی و خارش را تسکین می‌دهد و علت اصلی بروز مشکل را از بین نمی‌برد. بهره‌گیری از روش‌های خاص درمان واریس نتیجه‌ی موثرتر و ماندگارتری را برای رفع واریس اگزما به دست می‌دهد.
توصیه‌هایی برای مراقبت از خود
رعایت توصیه‌های زیر علائم واریس اگزما را کاهش می‌دهد و از بروز مشکلات آتی جلوگیری می‌کند:
- سعی کنید از پوستتان مراقبت کنید تا آسیب نبیند: آسیب دیدن پوست تحریک شده منجر به ایجاد زخم می‌شود.
- پاهایتان را هنگام استراحت کردن بالا بگذارید: برای مثال می‌توانید چند بالش زیر پا بگذارید، حالت ایده‌آل این است که پاها بالاتر از سطح قلب قرار بگیرد. این کار ورم را کمتر می‌کند.
- فعالیت داشته باشید و ورزش کنید: ورزش و تحرک گردش خون را بهبود می‌دهد و وزن را در حد سالم نگه می‌دارد.
- زمانی که برای مدتی طولانی می‌ایستید یا می‌نشینید، مایع در پایین پاها جمع می‌شود، بنابراین حتماً باید پاها را حرکت بدهید. پیاده‌روی عضلات را به کار می‌گیرد و باعث می‌شود که خون در سیاهرگ‌ها به سمت قلب جریان پیدا کند.
درمان واریس اگزما
روش های درمانی زیر به درمان واریس اگزما کمک می کند.
پماد کورتیکواستروئید
چنانچه پوست به دلیل ابتلا به واریس اگزما ملتهب باشد، پزشک پماد کورتیکواستروئید را برای کاهش سریع التهاب تجویز می‌کند. پمادهای کورتیکواستروئید در قدرت‌های مختلف، با توجه به شدت واریس اگزما تجویز می‌شود. چنانچه بیمار دچار لیپودرماتواسکلروز باشد، پماد کورتیکواستروئید بسیار قوی تجویز می‌شود.
جوراب واریس
جوراب واریس رگهای واریسی را تحت فشار قرار می‌دهد و بافت دور سیاهرگ‌ها را فشرده می‌کند تا جریان خون در پا بهبود یابد. اگرچه این روش مشکل اصلی مربوط به آسیب‌دیدگی دریچه‌ها را درمان نمی‌کند، اما می‌تواند علائم اولیه واریس، مانند خستگی یا سنگینی پاها و ورم مچ پاها را برطرف کند. به علاوه جوراب واریس از بروز عوارض واریس پیشگیری می‌کند. یکی از نقاط ضعف جوراب واریس این است که پوشیدن آن، به ویژه در ماه‌های گرم‌تر تابستان برای بیمار ناراحت کننده است.
اسکلروتراپی
در روش اسکلروتراپی فوم یا عاملی شیمیایی در رگ واریسی تزریق می‌شود؛ این عامل رگ را ملتهب و منقبض می‌کند تا رگ زخم و در نهایت بسته شود. در هر جلسه درمان معمولاً لازم است که چند تزریق در نقاط مختلف رگ انجام شود؛ برخی بیماران باید درمان را بعد از گذشت حدود یک سال تکرار کنند. پا بعد از تزریق تا چند روز پانسمان می‌شود و پس از آن نیز بیمار باید تا چند هفته جوراب واریس بپوشد. اسکلروتراپی معمولاً نیازی به بستری شدن ندارد.
امواج رادیویی و لیزر
ابلیشن رادیوفرکانسی و لیزردرمانی ابلیشن درون وریدی تکنیک‌های جدیدتری برای درمان واریس هستند. منظور از ابلیشن حذف و از بین بردن است، در درمان‌های ابلیشن از انرژی امواج رادیویی و لیزر برای گرم کردن رگهای واریسی استفاده می‌شود؛ این حرارت زخم و اسکاری را ایجاد می‌کند که در نهایت به بستن رگ می‌انجامد.
فلبکتومی ترنس ایلومینیشن
فلبکتومی روشی برای از بین بردن سیاهرگ واریسی و یکی از درمان‌های جدید واریس است که در آن نور از زیر پوست عبور داده می‌شود تا جراح بتواند سیاهرگ واریسی را پیدا کند و آن را با مکش از بین ببرد. ایجاد برش‌های کمتر روی پوست یکی از مزایای فلبکتومی است. این عمل تحت بیهوشی عمومی یا در موارد ساده‌تر با استفاده از بی‌حسی موضعی انجام می‌شود.
جراحی
جراحی واریس با هدف خارج کردن رگ، تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود. جراحی واریس با توجه به شدت عارضه و محل قرارگیری رگ‌ها در پا به روش‌های مختلفی انجام می‌شود که در تمام آنها باید برش‌هایی روی پوست ایجاد شود. در گذشته لازم بود که بیماران چند روز بعد از جراحی واریس بستری شوند، اما درمان‌های امروزی معمولاً سرپایی است. پا بعد از جراحی تا زمان التیام یافتن زخم‌ها پانسمان می‌شود و پس از آن نیز باید جوراب واریس به مدت چند هفته پوشیده شود.
عوارض خارش واریس
همان طور که واریس درمان نشده تشدید می‌شود، خون و مایع بیشتری نیز در بافت‌های اطراف نشت می‌کند و زیر پوست جمع می‌شود. در نتیجه آسیب‌دیدگی شدیدتر می‌شود و در نهایت ضایعه‌ای پوستی به نام زخم عروقی یا زخم واریس ایجاد می‌شود. احتمال ایجاد لخته‌های کوچک خون نیز وجود دارد. اگرچه ایجاد یک زخم و تشکیل شدن یک لخته به خودی خود خطرناک نیست، اما اگر چند زخم یا لخته پشت سر هم ایجاد شود یا لخته خون در محل تقاطع عروق یا در وریدهای عمقی پا ایجاد شود، جریان خون از پاها به قلب مختل می‌شود و عارضه تشدید می‌گردد. برخی بیماران نیز دچار گرفتگی در پاها می‌شوند که معمولاً شب‌ها شدیدتر است. علت گرفتگی پاها این است که عضلات پا در چنین شرایطی سخت‌تر کار می‌کنند تا بتوانند گردش خون را بهبود دهند؛ همچنین جمع شدن سموم در وریدها نیز می‌تواند علت اسپاسم عضلات پا باشد. برخی بیماران نیز از سندرم پای بی‌قرار شکایت دارند، این گروه از بیماران به سختی می‌توانند پاها را بی‌حرکت نگه دارند و خود را مجبور می‌بینند که دائماً پاها را حرکت دهند تا احساس خستگی یا تنش و کشیدگی عضلات را برطرف کنند.
در یک کلام
اگزمای واریسی به دلیل افزایش فشار خون در رگ‌ها و نشت آن به بافت اطراف به وجود می‌آید. اگزمای واریسی پاسخ سیستم ایمنی بدن به نشت مایعات است. جنسیت، سن، ایستادن طولانی مدت، بارداری، اضافه وزن، یبوست، پر بودن مثانه و تومور از دلایلی هستند که احتمال ابتلا به واریس و درنتیجه واریس اگزما را افزایش می دهند. واریس اگزما با نشانه‌هایی مانند سنگینی پا، تورم پا در شب، خارش پوست، پوسته پوسته شدن پوست، قرمزی و زخم های قرمز و بنفش همراه است. اجتناب از خارش پوست و آسیب نزدن به آن، بالا بردن پاها هنگام استراحت، فعالیت داشتن و قدم زدن می تواند به کاهش علائم واریس اگزما کمک کند. برای رفع خارش واریس معمولا از کورتون‌های موضعی استفاده می‌شود. اما درمان قطعی واریس اگزما توسط جوراب واریس، اسکلوتراپی، لیزر، فلبکتومی و جراحی امکان پذیر است.
