واریس با توجه به اتساع مزمن سیاهرگ‌ها تشخیص داده می‌شود. وقتی دیواره‌های سیاهرگ با فشار از هم دور شود، دریچه‌های سیاهرگ به خوبی بسته نمی‌شود، در نتیجه عضلات نمی‌توانند خون را به خوبی به طرف بالا فشار بدهند. به این ترتیب گردش خون ضعیف می‌شود و خون به جای این که از یک دریچه به دریچه دیگر جریان پیدا کند، در سیاهرگ جمع می‌شود، در نتیجه فشار درون‌وریدی که عامل پیچ خوردن و برجسته شدن سیاهرگ است، افزایش می‌یابد. جنسیت نقش مهمی در ابتلا به واریس دارد. در این مقاله بررسی می‌کنیم که چرا زنان بیشتر از مردان مستعد ابتلا به واریس یا رگ‌های عنکبوتی هستند.
واریس یا رگ‌های عنکبوتی در مراحل اولیه بدون علامت است، اما به مرور زمان مشکلات بیشتری را ایجاد می‌کند که زندگی روزمره بیمار را مختل می‌کند. بهترین کار این است که واریس یا رگ‌های عنکبوتی را قبل از دردسرساز شدن علائم درمان کنید. روش‌های مختلفی برای درمان واریس و رگ‌های عنکبوتی وجود دارد.
اکثر این روش‌ها غیرتهاجمی و نسبتاً بدون دردند و در کلینیک عروق انجام می‌شوند.
دکتر مهدی کریمی بهترین روش را برای درمان واریس و رگ‌های عنکبوتی پیشنهاد می‌دهند. دکتر کریمی معاینه بالینی و سونوگرافی عروق را در اولین جلسه انجام می‌دهند تا بتوانند وضعیت را به درستی ارزیابی کنند و بهترین طرح درمان را برای هر بیمار تهیه کنند.
چرا احتمال ابتلا به واریس در زنان بیشتر است؟
نتایج مطالعات متعدد حکایت از آن دارد که خانم‌ها به دلیل وجود پروژسترون در بدنشان بیشتر از مردان مستعد ابتلا به واریس هستند. هورمون پروژسترون هم در بدن مردان و هم در بدن زنان تولید می‌شود، اما میزان آن در بدن زنان بالاتر از مردان است. مطالعات بسیار نشان داده است که میزان پروژسترون در بدن زنان مبتلا به واریس بسیار بالاتر از بقیه خانم‌ها است.
وجود هورمون پروژسترون برای حفظ عملکرد اندام‌های مختلف و سیکل قاعدگی ضروری است و دیواره‌های عروق را نیز شل می‌کند. پژوهشگران معتقدند که وقتی این دیواره‌ها شل می‌شود، رگ‌های کوچک موجود در این دریچه‌ها نیز شل می‌شوند و به دلیل ضعیف بودن سیاهرگ‌ها، فشار به هر دو طرف عروق وارد می‌شود. چون غلظت هورمون پروژسترون در زنان بالاتر از مردان است، دانشمندان بر این باورند که پروژسترون دست‌کم یکی از دلایل شایع‌تر بودن واریس در میان زنان است.
افراد زیر بیشتر مستعد ابتلا به واریس هستند:
- درصد شیوع واریس در میان زنان چهار برابر بیشتر از مردان است.
- سابقه ابتلا به واریس در خانواده شانس دچار شدن بقیه اعضا را به این بیماری افزایش می‌دهد. وراثت نقش مهمی در ابتلا به واریس دارد و از نسلی به نسل دیگر به ارث می‌رسد.
- واریس در میان سالمندان شایع‌تر است. از هر دو فرد بالای ۵۰ سال یک نفر به واریس مبتلا است و زنان نیز بیشتر از مردان به واریس دچار می‌شوند. هرچه سن خانم‌ها بالاتر می‌رود، رگ‌های واریسی برجسته‌تر و مشخص‌تر می‌شود.
عامل‌های زیر نیز زنان را در برابر واریس آسیب‌پذیرتر از مردان می‌سازد:
- تغییرات هورمونی دوران بارداری
- فشار مداومی که در دوران بارداری به ناحیه لگن وارد می‌شود و فشار را در سیاهرگ‌های لگن افزایش می‌دهد. سیاهرگ‌ها در نتیجه این اعمال فشار منبسط می‌شوند و آسیب می‌بینند.
- یائسگی عامل مهمی برای ابتلا به واریس در خانم‌های مسن است.
- مصرف قرص بارداری میزان هورمون استروژن را در بدن افزایش می‌دهد و موجب ابتلا به واریس می‌شود.
- نوسانات هورمونی دوران یائسگی
- سبک زندگی غیرفعال
- افزایش وزن بدن و چاقی
- آسیب‌دیدگی پا
- یبوست
- بارداری
- بلند کردن مکرر بارهای سنگین و وارد شدن فشار به پایین تنه
مردان نیز ممکن است به واریس و رگ‌های عنکبوتی مبتلا شوند
تولید نشدن مقدار زیاد هورمون پروژسترون در بدن مردان به این معنا نیست که آقایان به واریس یا رگ‌های عنکبوتی مبتلا نمی‌شوند. عامل‌های دیگری مانند وزن، تغذیه، داروهای مصرفی و میزان ورزش یا تحرک می‌تواند خطر ابتلا به واریس را کاهش یا افزایش دهد.
علائم واریس در خانم ها
برخی خانم‌های مبتلا به واریس با هیچ گونه علائمی مواجه نمی‌شوند؛ اما بقیه بیماران با علائم متعددی مانند درد، نبض زدن، خارش، سنگینی و خستگی پا روبه‌رو می‌شوند. ورم کردن پا نیز یکی از علائم شایع واریس است. نارسایی وریدی عمدتاً عارضه‌ای خوش‌خیم و بدون خطر است، بااین حال دیدن همیشگی ظاهر ناخوشایند پاها ناراحت کننده است و واریس گاهی اوقات توانایی ایستادن طولانی مدت را مختل می‌کند.
راه های درمان واریس در زنان
درمان واریس معمولاً با مدیریت علائم شروع می‌شود که شامل استفاده منظم از جوراب واریس و بالا گذاشتن پا است. درمان غیرجراحی با هدف بهبود گردش خون در پاها انجام می‌شود. وقتی گردش خون بهتر می‌شود، مایع اضافی از پا خارج می‌شود و به این ترتیب علائم از بین می‌رود. چنانچه درمان غیرجراحی موثر نباشد، لازم است عمل‌هایی مانند اسکلروتراپی، ابلیشن حرارتی و یا فلبکتومی برای رفع علائم انجام شود.
جوراب واریس
درمان غیرجراحی معمولاً شامل استفاده از جوراب واریس می‌شود. جوراب واریس فشار ملایمی را به سیاهرگ‌های برجسته پا وارد می‌کند و خون را از رگ‌های واریسی به سمت وریدهای عمقی‌تری می‌راند که خون را به سمت قلب می‌برند. هرچند می‌توان جوراب واریس غیرتجویزی را با قیمت پایین خریداری کرد، اما این نوع جوراب‌ها فشار اندکی (۱۰ ـ ۲۰ میلی‌متر جیوه) را وارد می‌کنند و چندان موثر نیستند. جوراب واریس پزشکی که توسط متخصص عروق تجویز می‌شود، کمی گران‌تر، اما موثرتر است و فشاری بالغ بر ۴۰ میلی‌متر جیوه را وارد می‌کند. درهر حال جوراب واریس روش موثری برای رفع علائم است، البته به شرطی که پوشیده شود. جوراب واریس برخلاف درمان‌های کم‌تهاجمی نمی‌تواند واریس را درمان کند. در مدت زمانی که منتظر انجام درمان اصلی واریس هستید، می‌توانید از جوراب واریس استفاده کنید. همچنین استفاده از جوراب واریس به مدت چند هفته بعد از درمان برای کاهش ورم و کبودی توصیه می‌شود.
ورزش
ورزش تنها درمانی است که هیچ هزینه‌ای ندارد. ورزش عضلات پا و ساق پا را تحریک می‌کند، گردش خون را بهبود می‌دهد و خون را از پاها خارج می‌کند. ورزش نیز مانند جوراب واریس برای رفع علائم واریس مفید است، اما عارضه را درمان نمی‌کند. ورزش کردن و پوشیدن جوراب واریس بعد از درمان واریس به روش‌های کم‌تهاجمی راهبرد فوق‌العاده‌ای برای پیشگیری از عود واریس محسوب می‌شود.
درمان‌های خانگی
با یک جستجوی ساده در اینترنت با ده‌ها درمان خانگی واریس مانند سرکه سیب، نارون کوهی و شاه بلوط مواجه می‌شوید. درمان‌های خانگی شاید بسیار کم‌هزینه‌تر از درمان‌های غیرجراحی و کم‌تهاجمی باشند، اما اصلاً موثر نیستند. هیچ گونه شواهدی دال بر کارآمد بودن درمان‌های خانگی در دست نیست و حتی ممکن است به بعضی از این درمان‌ها آلرژی داشته باشید و با امتحان کردن آنها آسیب ببینید. احتیاط شرط عقل است، به یک مرکز درمانی معتبر مراجعه کنید تا از درمانی موثر برخوردار شوید.
درمان‌های کم‌تهاجمی واریس
درمان‌های کم‌تهاجمی با هدف بستن و انسداد سیاهرگ اصلی معیوب انجام می‌شوند. بنابراین این روش‌ها علاوه بر آن که علائمی مانند درد را با موفقیت تسکین می‌دهند، ظاهر برجسته و ناخوشایند سیاهرگ‌ها را نیز برای همیشه از بین می‌برند. درمان کم‌تهاجمی هزینه نسبتاً بالایی دارد که بیمه معمولاً بخش اعظم آن را پرداخت می‌کند. روش‌های زیر از جمله درمان‌های کم‌تهاجمی هستند که بیمه خسارت درمان آنها را پرداخت می‌کند:
- وناسیل: چسب وناسیل کم‌تهاجمی‌ترین روش برای درمان واریس است. این چسب گرید پزشکی در رگ معیوب تزریق می‌شود. چسب تزریق شده بلافاصله عمل می‌کند و دیواره‌های رگ واریسی را به هم می‌چسباند. بدن رگ بسته شده را در نهایت جذب می‌کند و رگ برای همیشه ناپدید می‌شود.
- ابلیشن رادیوفرکوئنسی (RFA): متخصص عروق پوست روی رگ واریسی را بی‌حس می‌کند، برشی را روی پوست ایجاد می‌کند و کاتتر رادیوفرکانسی را از راه این برش وارد بدن می‌کند. کاتتر انرژی گرمایی را به کل سیاهرگ تحویل می‌دهد، در نتیجه دیواره‌های سیاهرگ ذوب می‌شود و به هم می‌چسبد.
- واریتنا: متخصص فوم پزشکی را در سیاهرگ تزریق می‌کند. فوم دیواره‌های سیاهرگ را تحریک و زخم می‌کند، سپس اسکار ایجاد می‌شود و سیاهرگ بسته می‌شود.
- ابلیشن درون‌وریدی با لیزر: این روش مشابه ابلیشن رادیوفرکانسی است، به جز آن که به جای انرژی گرمایی از انرژی لیزر استفاده می‌شود. مطالعات نشان می‌دهد که لیزردرمانی دردناک‌تر از رادیوفرکانسی است، اما نرخ موفقیت بالاتری دارد.
- کلاری‌وین: متخصص کاتتر بسیار ظریفی را تحت هدایت تصویربرداری وارد سیاهرگ معیوب می‌کند و کاتتر را داخل سیاهرگ آسیب دیده می‌چرخاند تا محلول دارو در سیاهرگ پخش شود. این محلول سیاهرگ را تحریک و زخم می‌کند و می‌بندد.
- اسکلروتراپی: اسکلروتراپی مشابه واریتنا است، اما قدرت آن کمتر است و برای سیاهرگ‌های واریسی کوچکتری مانند رگ‌های عنکبوتی یا به عنوان درمان نهایی سیاهرگ‌های کوچکتر بعد از درمان سیاهرگ‌های بزرگتر به کار برده می‌شود.
سوالات رایج واریس در زنان
آیا سیاهرگ‌های واریسی و عنکبوتی یکسانند؟
خیر، اما علت بروز هر دو مشکل غالباً یکی است. رگ‌های واریسی سیاهرگ‌های برجسته و بزرگی هستند که روی سطح پوست لمس و دیده می‌شوند و غالباً به رنگ آبی یا سبز تغییررنگ می‌دهند. اما رگ‌های عنکبوتی یا تلانژکتازی سیاهرگ‌های کوچکتری با الگوی شبکه مانند هستند که روی سطح پوست به چشم می‌خورند. رگ‌های عنکبوتی معمولاً برآمده نیستند. سیاهرگ‌های شبکه‌ای دسته دیگری از سیاهرگ‌های سطحی هستند که اغلب در بیماران دیده می‌شوند. سیاهرگ‌های شبکه‌ای رگ‌هایی بزرگتر و غالباً سبزرنگ هستند که زیر سطح پوست به چشم می‌خورند و چندان برجسته نیستند.
نقشه‌برداری وریدی چیست؟
منظور از نقشه‌برداری وریدی، سونوگرافی است که برای مشاهده دقیق‌تر سیاهرگ‌های پا انجام می‌شود. این آزمایش که سونوگرافی نارسایی وریدی یا رفلاکس وریدی نیز گفته می‌شود، غیرتهاجمی و بدون درد است. نقشه‌برداری وریدی با سونوگرافی وریدی که برای بررسی وجود لخته خون در وریدهای عمقی انجام می‌شود، تفاوت دارد. نقشه‌برداری وریدی در تعیین بهترین روش درمان به متخصص کمک می‌کند. این مطالعات محل اختلال در عملکرد سیاهرگ‌ها، بزرگی سیاهرگ‌های واریسی و مناسب بودن درمان‌های تهاجمی را به پزشک نشان می‌دهد. اکثر بیماران باید نقشه‌برداری وریدی را قبل از توصیه درمان انجام بدهند.
عوارض جانبی و خطرهای احتمالی درمان واریس کدام است؟
عوارض درمان به نوع درمان بستگی دارد. در جراحی واریس نیز مانند هر درمان عروقی تهاجمی دیگری اندکی احتمال خونریزی، عفونت یا آسیب دیدن ساختارهای اطراف از جمله عصب‌های سطحی کوچک وجود دارد. اکثر بیماران دوران نقاهت بعد از عمل را بدون مشکل پشت سر می‌گذارند. برخی بیماران با کبودی، ورم یا ناراحتی جزئی در محل زخم جراحی مواجه می‌شوند. درهر حال این عوارض موقتی است و ظرف چند روز برطرف می‌شود.
آیا امکان عود واریس بعد از جراحی یا درمان وجود دارد؟
واریس برخی بیماران بعد از مدتی عود می‌کند. احتمال عود واریس به نوع عمل انجام شده و شدت نارسایی وریدی بستگی دارد. برای ارزیابی وضعیتتان حتماً به متخصص مجربی مراجعه کنید که در زمینه درمان علت اصلی واریستان تجربه داشته باشند. معمولاً چند سال طول می‌کشد تا سیاهرگ‌های واریسی جدید ایجاد شود.
