افراد ممکن است به دلایل مختلف دچار تورم پا شوند. برخی از دلایل تورم پا مانند صدمات جزئی، آشکار و درمان آن آسان است. اما برخی دیگر ممکن است نشانه‌هایی از یک مشکل جدی و اساسی باشند که نیاز به توجه سریع پزشکی دارند.
درمان تورم ساق و مچ پا به علت (های) اصلی آن بستگی دارد. برای بسیاری از افراد، درمان‌های ساده‌ای مثل بالا بردن پاها و قرار دادن آن‌ها بالاتر از سطح قلب یا پیاده‌روی کردن در طول روز، تورم را کاهش داده یا از بین می‌برد. با این حال، برای بسیاری از افراد دیگر درمان علت اصلی تورم ممکن است شامل آنتی‌بیوتیک برای درمان عفونت، استفاده از اسپلینت یا بانداژ برای پیچ خوردگی، و مصرف داروهای مناسب باشد. درمان فوری برای ورم پا یا مچ پا به خودی خود بسیار نادر است، اما در برخی موارد که ورم پاها و مچ پا یا تورم موضعی یک علامت مهم و گاهی علائم اصلی یک بیماری مهم و اساسی است، درمان فوری و اورژانسی انجام می‌شود.
علت و درمان ورم پا
بیایید به برخی از دلایلی که ممکن است باعث متورم شدن پا شود، و راه‌های درمان احتمالی آن‌ها نگاهی بیندازیم.
ادم
ادم به تورمی اشاره دارد که ناشی از احتباس مایعات است.
ادم اصطلاح پزشکی برای تورمی است که با احتباس مایعات در بافت‌های بدن ایجاد می‌شود. این بیماری معمولاً روی ساق و مچ پاها تأثیر می‌گذارد اما می‌تواند در سایر قسمت‌های بدن مانند صورت یا شکم نیز رخ دهد.
علائم دیگر ادم شامل موارد زیر است:
- براق و کشیده شدن پوست بر روی ناحیه آسیب دیده
- پوستی که بعد از فشار دادن آن کمرنگ می‌ماند
- ناراحتی و کاهش تحرک
- اگر در ریه‌ها ایجاد شده باشد، نشانه آن سرفه یا مشکل در تنفس است
درمان
ادم ممکن است به خودی خود از بین برود، یا ممکن است علت اصلی برای آن وجود داشته باشد که در این صورت نیاز به معالجه پزشکی دارد.
درمان‌های خانگی شامل پوشیدن جوراب فشرده سازی، کاهش مصرف نمک، و دراز کشیدن و بالا بردن پاها تا بالای سینه است. اگر تورم بهبود نیابد، فرد باید با پزشک خود صحبت کند تا علت اصلی آن را تشخیص دهد.
آسیب‌دیدگی پا یا مچ پا
آسیب به پا یا مچ پا می‌تواند باعث تورم در این ناحیه از بدن شود.
به عنوان مثال، پیچ خوردن مچ پا که در صورت کشیده شدن بیش از حد رباط‌ها رخ می‌دهد، می‌تواند باعث تورم پا شود.
درمان
برای درمان آسیب‌دیدگی پا یا مچ پا، باید در صورت امکان پای خود را بالا ببرید و سعی کنید وزن خود را روی پای آسیب‌دیده قرار ندهید.
استفاده از کمپرس یخ یا بانداژ فشرده‌سازی می‌تواند به کاهش تورم کمک کند. همچنین داروهای مسکن بدون نسخه نیز می‌تواند به تسکین درد شما کمک کنند. اگر تورم و درد از بین نرود، بهتر است برای رد صدمه شدیدتر به پزشک خود مراجعه کنید.
بارداری
یکی از علائم متداول اواخر دوران بارداری ورم پا و مچ پا است. این تورم به دلیل احتباس مایعات و افزایش فشار به رگ‌ها است.
درمان خانگی
برای درمان تورم پاها در دوران بارداری، زنان می‌توانند در صورت امکان پای خود را بالا ببرند، کفش راحتی و طبی بپوشند و از ایستادن برای مدت طولانی خودداری کنند.
خنک ماندن، جلوگیری از مصرف نمک و افزایش مصرف آب می‌تواند به کاهش احتباس مایعات کمک کند. پوشیدن لباس‌های محافظتی مانند لباس تنگ یا جوراب‌های فشرده‌سازی نیز باعث کاهش ناراحتی می‌شود و به کاهش تورم کمک می‌کند.
پره اکلامپسی
اگر تورم در دوران بارداری ناگهان شروع شود و شدید باشد، می‌تواند نشانه پره اکلامپسی باشد. این بیماری ممکن است در دوران بارداری یا بلافاصله پس از زایمان ایجاد شود. علائم آن شامل وجود پروتئین در ادرار، احتباس سریع مایعات و فشار خون بالا است.
پره اکلامپسی یک بیماری شدید است که معمولاً در نیمه دوم بارداری رخ می‌دهد و می‌تواند به سمت اکلامپسی پیش رود که بسیار خطرناک‌تر است و یک وضعیت اورژانسی محسوب می‌شود.
علائم پره اکلامپسی شامل موارد زیر است:
- تورم شدید
- سردرد
- سرگیجه
- تهوع و استفراغ
- تغییر دید
- تکرر ادرار
درمان
اگر یک زن باردار هر یک از این علائم را تجربه کرد، باید فوراً با پزشک یا مامای خود صحبت کند.
عوامل سبک زندگی
برخی از عوامل سبک زندگی نیز می‌توانند باعث ایجاد تورم در پاها شوند. این عوامل عبارتند از:
- داشتن یک سبک زندگی بی‌تحرک
- اضافه وزن داشتن
- پوشیدن کفش نامناسب
درمان خانگی
ورزش منظم و حفظ وزن سالم می‌تواند خطر تورم پاها را کاهش دهد.
روش‌های دیگر برای کاهش تورم پاها شامل موارد زیر است:
- نوشیدن مقدار زیادی آب
- پوشیدن جوراب فشرده‌سازی یا جوراب ساق بلند
- خیس کردن پاها در آب خنک
- بلند کردن پاها بالاتر از قلب به طور منظم
- فعال ماندن
- کاهش وزن در صورت اضافه وزن
- داشتن یک رژیم غذایی سالم و توجه به مصرف نمک
- ماساژ پاها
- خوردن غذاهای سرشار از پتاسیم، زیرا این غذاها به کاهش احتباس آب کمک می‌کنند
اثر جانبی دارو
استروئیدها می‌توانند باعث تورم در پاها شوند. مصرف برخی داروهای خاص می‌تواند منجر تورم پاها شود، به خصوص اگر باعث احتباس آب شود.
داروهایی که ممکن است باعث تورم پاها شوند عبارتند از:
- هورمون‌هایی مانند استروژن و تستوسترون
- مسدود کننده‌های کانال کلسیم که به کنترل فشار خون کمک می‌کنند
- استروئیدها، هر دو نوع آندروژنی و آنابولیک و کورتیکواستروئیدها
- داروهای ضد افسردگی
- داروهای ضد انعقادی غیراستروئیدی
- دارو برای کمک به مدیریت دیابت
اگر فکر می‌کنید دارویی که مصرف می‌کنید باعث تورم پاهای شما می‌شود، باید با پزشک صحبت کنید. پزشک ممکن است دوز دارو را تغییر داده یا نوع دیگری از دارو را برای شما تجویز کند.
هوای گرم
در صورت گرم بودن هوا، پاها ممکن است متورم شوند زیرا رگ‌ها برای خنک کردن بدن گشاد می‌شوند. این فرایند می‌تواند باعث نشت مایعات در بافت اطراف شود. همچنین ممکن است مایعات در مچ پا و پا جمع شوند.
درمان‌های خانگی
نوشیدن آب زیاد و پوشیدن کفش‌های مناسب که امکان تهویه هوا را فراهم می‌کنند، می‌تواند به جلوگیری از تورم پاها در هوای گرم کمک کند.
عفونت
عفونت می‌تواند باعث تورم پا و مچ پا شود. مبتلایان به دیابت در معرض خطر ابتلا به عفونت در پاهای خود هستند، بنابراین باید نسبت به هرگونه تغییر در این قسمت از بدن مانند تاول و زخم، هوشیار باشند.
درمان
پزشک به طور معمول برای درمان عفونت آنتی‌بیوتیک تجویز می‌کند.
نارسایی وریدی
نارسایی وریدی هنگامی رخ می‌دهد که خون فرد نتواند به درستی در بدن جریان یابد. این امر ناشی از دریچه‌های آسیب‌دیده است که باعث نشت خون در رگ‌ها و احتباس مایعات در پاهای تحتانی به خصوص در اطراف مچ پا می‌شود.
علائم نارسایی وریدی شامل موارد زیر است:
- درد پا
- تغییرات پوستی مانند پوسته پوسته شدن
- ظاهر شدن رگهای واریسی جدید
- زخم‌های پوستی
- عفونت
درمان
فردی که علائم نارسایی وریدی را تجربه می‌کند، باید در اسرع وقت به پزشک خود مراجعه کند.
برای درمان نارسایی وریدی، پزشک ممکن است برخی تغییرات سبک زندگی مانند انجام ورزش را برای بهبود پمپاژ خون در بدن توصیه کند. جوراب‌های فشرده‌سازی و دارو نیز برای جلوگیری از لخته شدن خون می‌تواند کمک کند.
در بعضی موارد، پزشک ممکن است برای ترمیم دریچه‌های آسیب‌دیده جراحی را پیشنهاد کند.
لخته شدن خون
لخته شدن خون هنگامی رخ می‌دهد که خون نتواند به درستی در بدن جریان یابد. این مسئله باعث می‌شود پلاکت‌ها به هم بچسبند.
اگر لخته‌های خون در رگهای پا ایجاد شود، ممکن است مانع از بازگشت خون به قلب شود. این امر می‌تواند باعث تورم مچ پا و پا شود.
ترومبوز ورید عمقی (DVT) هنگامی رخ می‌دهد که لخته‌های خون در رگهای عمقی پاها تشکیل شوند. ترومبوز ورید عمقی یک مشکل جدی است که می‌تواند باعث انسداد رگهای اصلی پا شود. در بعضی موارد، لخته‌ها ممکن است به سمت قلب یا ریه‌ها حرکت کنند.
علائم ترومبوز ورید عمقی شامل موارد زیر است:
- تورم در یک پا
- درد یا ناراحتی در پا
- تب درجه پایین
- تغییر رنگ در پا
درمان
اگر شخصی متوجه علائم ترومبوز ورید عمقی شود، باید به دنبال فوریت‌های پزشکی باشد. پزشک ممکن است داروی رقیق کننده خون را برای درمان لخته‌های خون تجویز کند.
بیماران می‌توانند با پوشیدن لباس تنگ، جوراب‌های فشرده سازی یا لباس‌هایی که برای دور مچ پا مناسب هستند از لخته شدن خون جلوگیری کنند.
سایر روش‌های پیشگیری شامل فعال بودن و کاهش مصرف نمک است. همچنین بهتر است از ایستادن یا نشستن، به خصوص انداختن یک پا روی پای دیگر، برای مدت طولانی جلوگیری کنید.
لنف ادم
درمان لنف ادم بر تخلیه مایع اضافی بافت تمرکز دارد. سیستم لنفاوی به بدن کمک می‌کند تا از شر مواد ناخواسته مانند باکتری‌ها و سموم خلاص شود. لنف ادم هنگامی اتفاق می‌افتد که مایع لنفاوی در نتیجه مشكلات عروق لنفاوی در بافت‌ها جمع شود.
اگر رگهای لنفاوی شما آسیب دیده است یا آن‌ها را از طریق جراحی برداشته‌اید، مایع لنفاوی می‌تواند در بافت جمع شود و منجر به عفونت، بهبودی آهسته زخم و حتی ناهنجاری شود.
افرادی که تحت پرتودرمانی یا عمل برداشتن غدد لنفاوی قرار گرفته‌اند، احتمال ابتلا به لنف ادم در آن‌ها بیشتر است. هرکسی که تحت درمان سرطان قرار گرفته و تورم را تجربه کرده است، باید فوراً با پزشک خود تماس بگیرد.
مانند تورم پاها، علائم لنف ادم نیز شامل موارد زیر است:
- عفونت‌های مکرر
- مختل شدن حرکت
- درد
- احساس سفتی یا سنگینی
- ضخیم شدن پوست
درمان
گزینه‌های درمانی لمف ادم شامل تمرینات و ماساژ هدفمند است که به تخلیه مایع اضافی کمک می‌کند. پوشیدن بانداژ یا لباس‌های فشرده‌سازی نیز ممکن است مفید باشد.
بیماری قلبی
تورم پاها می‌تواند نشانه بیماری قلبی یا نارسایی قلبی باشد. اگر قلب آسیب دیده باشد، نمی‌تواند خون را به طور موثر به قلب پمپ کند.
نارسایی قلبی سمت راست می‌تواند باعث شود که نمک و آب در بدن جمع شود و در نتیجه پاها متورم شود. علائم نارسایی قلبی و همچنین تورم پاها، مچ پا و پای تحتانی، شامل موارد زیر است:
- تنگی نفس، به خصوص هنگام ورزش یا دراز کشیدن
- ضربان قلب سریع
- ضعف
- خستگی
- سرفه یا خس خس سینه
- خلط سفید و صورتی خون آلود
- تورم شکم
- افزایش سریع وزن ناشی از احتباس مایعات
- از دست دادن اشتها
- حالت تهوع یا استفراغ
- مشکل در تمرکز یا سردرگمی
درمان
اگر شخصی هر یک از علائم فوق را تجربه کند، باید به دنبال فوریت پزشکی باشد. گزینه‌های درمانی نارسایی قلبی شامل داروها، دستگاه‌های پزشکی برای کمک به حمایت از قلب و جراحی است.
بیماری کلیه
افرادی که دارای کلیه‌های ضعیف هستند ممکن است نتوانند مایعات را به طور مناسب از بدن خارج کنند و در نتیجه این مایعات در بدن جمع می‌شوند. بیماری کلیه ممکن است تا زمانی که شدید نشده و کلیه‌ها به مرحله نارسایی نرسیده باشند، علائمی را بروز ندهد. علائم و نشانه‌های نارسایی کلیه شامل موارد زیر است:
- تکرر ادرار
- تنگی نفس
- خواب آلودگی یا خستگی
- درد یا فشار در قفسه سینه
- تشنج
- حالت تهوع
- گیجی
- کما
درمان
گزینه‌های درمانی برای بیماری کلیه شامل دارو، رژیم غذایی کم پروتئین و مکمل‌های ویتامین D و کلسیم است. گزینه‌های درمانی نارسایی کلیه شامل دیالیز یا پیوند کلیه است.
بیماری کبد
بیماری کبد می‌تواند از تولید آلبومین جلوگیری کند. آلبومین پروتئینی است که به جلوگیری از نشت خون از رگهای خونی کمک می‌کند. کمبود آلبومین به معنای نشت خون است و باعث می‌شود مایعات در پاها جمع شوند که می‌تواند منجر به تورم شود.
علائم بیماری کبد عبارتند از:
- یرقان که در آن پوست و چشم زرد می‌شوند
- ادرار تیره
- به راحتی کبودی ایجاد می‌شود
- از دست دادن اشتها
- خارش پوست
- کمبود انرژی
- حالت تهوع یا استفراغ
- متورم شدن شکم
- مدفوع کم رنگ، خونی یا قیری
درمان
پزشکان برای درمان بیماری کبد ممکن است دارو تجویز کنند. همچنین ممکن است تغییراتی در سبک زندگی مانند کاهش وزن یا کاهش مصرف الکل را توصیه کنند. در موارد شدیدتر بیماری کبد ممکن است عمل جراحی ضروری باشد.
چه زمانی باید به پزشک مراجعه کنید
تورم پا بسیاری از موارد، بدون مراقبت پزشکی برطرف می‌شود، اگرچه درمان‌های خانگی و تغییر شیوه زندگی نیز می‌تواند به کاهش تورم کمک کند.
اگر تورم از بین نرود یا به طور مکرر اتفاق بیفتد، برای تعیین علت اصلی آن، مراجعه به پزشک ضروری است. اگر تورم پا همراه تنگی نفس، درد قفسه سینه یا فشار در قفسه سینه رخ دهد، سریعاً با اورژانس تماس بگیرید.
