سونوگرافی وریدی داپلر، سونوگرافی و التراسونوگرافی نیز نامیده می‌شود یک روش غیر تهاجمی و بدون درد است که برای ارزیابی جریان خون در عروق اصلی دست‌ها و پاها استفاده می‌شود. در این روش از امواج صوتی با فرکانس بالا که فراتر از سطح شنوایی انسان هستند (فراصوت) استفاده می‌شود. در سونوگرافی داپلر این امواج صوتی از بدن عبور کرده و برای تولید تصاویری از جریان خون در بافت‌ها و ارگان‌های بدن انعکاس پیدا می‌کنند .
هدف
سونوگرافی داپلر وریدی برای ارزیابی جهت، سرعت و تلاطم جریان خون در رگ‌های اصلی بازوها، پاها و گردن بیمار استفاده می‌شود. با استفاده از یک بررسی داپلر از جریان خون فرد، می‌توان بسیاری از بیماری‌ها مانند لخته شدن خون، ناکارآمد بودن دریچه‌های درون عروق پاها که باعث تجمع مایعات (نارسایی وریدی) یا ترومبوز ورید عمقی می‌شوند را تشخیص داد. یک لخته خون زمانی تشکیل می‌شود که خون از حالت مایع و جاری به یک توده جامد تبدیل شود. لخته خونی که در قلب یا عروق خونی قرار داشته باشد را ترومبوز می‌نامند. لخته‌ها معمولاً در رگ‌ها یافت می‌شوند. این لخته‌ها می‌توانند باعث ایجاد ترومبوز شوند که انسداد جریان خون در عروق خونی است. ترومبوز ورید عمقی وضعیتی است که هنگام ایجاد یک لخته خونی در رگ‌های بزرگ بدن ایجاد می‌شود. این وضعیت معمولاً در دست‌ها و پاها رخ می‌دهد.
از آزمایش داپلر همچنین برای تشخیص رگ‌های دچار واریس استفاده می‌شود. علائم واریس عروق پا شامل تورم پاها، پیچیده شدن یا بزرگ شدن رگ‌های پا و ناراحتی در پا است. این آزمایش همچنین برای نقشه برداری از رگ‌های بیمار استفاده می‌شود. این آزمایش اطلاعاتی درباره بخش‌های آسیب دیده رگ‌ها که ممکن است لازم باشد برداشته شوند، ارائه می‌کند. از سونوگرافی داپلر می‌توان برای ارزیابی و تشخیص تومورهای همراه با درگیری عروقی و کمک به قراردادن کاراتتر – یک لوله باریک که در رگ‌های خونی قرار می‌گیرد- نیز استفاده کرد. سونوگرافی داپلر وریدی به عنوان جایگزینی برای ونوگرافی انجام می‌شود. ونوگرافی یک روش تهاجمی است که نسبت به سونوگرافی داپلر برای بیمار خطر بیشتری دارد. سونوگرافی داپلر تشخیصی همچنین می‌تواند روی عروق انجام شود (رجوع کنید به سونوگرافی داپلر شریانی)
هشدارها
سونوگرافی داپلر وریدی، بی‌ضرر است؛ زیرا از هیچگونه یونیزان (اشعه ایکس) استفاده نمی‌کند و هیچ اثر مضر شناخته شده‌ای ندارد. سونوگرافی برای زنان باردار و افراد دارای ضربان سازهای قلب، ایمپلنت‌های فلزی یا قطعات فلزی که درون بدن قرار دارند، کاملاً بی‌خطر است.
اگرچه آزمایش سونوگرافی دردناک نیست اما از آنجا که مبدل به پوست فشار داده می‌شود، ممکن است باعث ایجاد ناراحتی در بیمارانی شود که از قبل درد ناشی از مشکلاتی مانند تورم اندام‌ها را تجربه کرده‌اند.
ممکن است سیگار کشیدن بر نتایج آزمایش تاثیر بگذارد و آنها را تغییر دهد؛ زیرا نیکوتین می‌تواند باعث انقباض عروق در اندام‌ها شود.
آماده شدن
به بیماران توصیه می‌شود برای انجام دادن آزمایش سونوگرافی داپلر وریدی، لباس‌های راحتی بپوشند. برای انجام اسکن باید لباس‌ها، جواهرات و سایر وسایل از ناحیه بدن دور شوند. ارائه دهنده خدمات بهداشتی باید از قبل درباره هر دارویی که بیمار مصرف می‌کند به ویژه داروهای فشارخون و عروقی که می‌توانند در تفسیر نتایج سونوگرافی تداخل ایجاد کنند، اطلاع پیدا کند. اگر انجام اسکن شکم برای شما برنامه ریزی شده باشد، ممکن است از بیمار خواسته شود تا ۶ ساعت یا بیشتر قبل از آزمایش چیزی نخورد.
روش انجام
ارزیابی داپلر برای بررسی جهت جریان خون به پایین در پاها انجام می‌شود. این کار با فشردن عضله ساق پا و مشاهده جهت جریان خون روی مانیتور انجام می‌شود. در امتداد رگ‌های خونی، دریچه‌هایی وجود دارند که از برگشت خون به سمت پایین جلوگیری می‌کنند. اگر آزمایش داپلر نشان دهد که خون به سمت پایین برگشت می‌کند به این معنا است که این دریچه‌ها به خوبی عمل نمی‌کنند یا ناکارآمد هستند. در این وضعیت، قطر ورید اندازه گیری شده و ارزیابی می‌شود که آیا برای درمان لیزر مناسب است یا خیر. پزشکان می‌توانند رگ‌های ناکارآمدی را لیزر کنند (که معمولاً فایده ای ندارد)که بیشتر از ۶ میلی‌متر قطر داشته و صاف هستند .
در سونوگرافی داپلر تمام رگ‌های اطراف پا ارزیابی شده و روی نقشه ثبت می‌شوند. در واقع دو سیستم اصلی وجود دارد که رگ‌های واریسی در آنها شکل می‌گیرند: رگ بزرگ صاف که از کشاله ران شروع شده و به سمت پایین و به سوی بخش داخلی مچ پا حرکت می‌کند و رگ صاف کوچک یا کوتاه که از پشت زانو آغاز شده و به سمت بخش خارجی مچ پا حرکت می‌کند. این دو سیستم در سونوگرافی ارزیابی می‌شوند تا ببینیم که درست کار می‌کنند یا خیر. پس از انجام نقشه برداری از هر دو پا، به طور معمول برای بررسی لخته‌های خون یک مطالعه DVT (ترومبوز ورید عمقی) انجام می‌شود. هنگامی که نقشه برداری کامل شد، پزشکان مجدداً برای بررسی گزینه‌های درمانی شما با شما صحبت خواهند کرد.
آزمایش سونوگرافی داپلر معمولاً بین ۳۰ تا ۶۰ دقیقه طول می‌کشد. طول آزمایش مبتنی بر عواملی مانند موقعیت مکانی برای انجام اسکن و دشواری به دست آمدن تصاویر، متغیر است. انجام سونوگرافی با قرار گرفتن بیمار در اتاق اسکن آغاز می‌شود. ممکن است بیمار دراز بکشد یا بایستد. تکنسین متخصص، ژل محلول در آب را روی پوست ناحیه‌ای که باید تحت سونوگرافی قرار بگیرد می‌مالد. سپس متخصص ارائه دهنده خدمات، مبدل را روی ناحیه‌ای که با ژل پوشانده شده است، قرار می‌دهد و دستگاه را روی پوست حرکت می‌دهد.
سونوگرافی برای رگ‌ها چگونه عمل می‌کند؟
سونوگرافی، استفاده پزشکی از امواج صوتی با فرکانس‌های بسیار بالا است که توسط انسان شنیده نمی‌شوند. امواج اولتراسوند که برای تصویربرداری پزشکی استفاده می‌شوند، معمولاً در محدوده ۲ تا ۱۰ مگاهرتز (MHz) می‌باشند. در طی این روش، ابزاری به نام مبدل، سیگنال‌های الکتریکی را به امواج صوتی با فرکانس بالا تبدیل می‌کند و این امواج را به سوی عروق خونی تحت بررسی هدایت می‌کند و سپس امواج اولتراسوند انعکاس یافته را که از بافت بدن برمی‌گردند، به سیگنال‌های الکتریکی تبدیل می‌کند. این سیگنال‌های الکتریکی می‌توانند توسط کامپیوتر به تصاویر تبدیل شوند. ممکن است تصاویر رایانه‌ای به صورت حرکت ثبت شده یا به صورت عکس ثابت حفظ شوند.
سونوگرافی داپلر از اثر داپلر استفاده می‌کند؛ اثر داپلر یک اصل فیزیک است که می‌گوید با تغییر جهت یا دور شدن منبع موج، فرکانس هر موج صدا یا نور نسبت به مشاهده کننده آن، تغییر می‌کند. به عنوان مثال با حرکت یک ماشین پلیس به سمت شنونده صدا، عبور کردن و سپس دور شدن آن از شنونده، صدای آژیر آن تغییر می‌کند. وقتی برای ارزیابی جریان خون از امواج استفاده می‌شود، هنگامی که امواج صوتی از گلبول‌های قرمز خون منعکس می‌شوند و به سمت مبدل حرکت می‌کنند و زمانی که این امواج از مبدل خارج می‌شود و به سمت بدن حرکت می‌نمایند؛ فرکانس آنها کاهش پیدا می‌کند. تغییر فرکانس مربوط به سرعت حرکت گلبول‌های قرمز است و می‌توان برای تعیین سرعت جریان خون، آن را اندازه گیری کرد. جریان خون همچنین صدای ایجاد می‌کند که توسط سونوگرافی داپلر شنیده می‌شود.
اطلاعات تشخیصی به دست آمده از مبدل به چندین روش تقویت (بازپخش) می‌شوند.
- داپلر موج پیوسته، ساده‌ترین حالت است. در این حالت اطلاعات از تمام بازتابنده‌های متحرک در مسیر مبدل دریافت می‌شوند.
- داپلر موج پالسی، مجموعه‌ای از پالس‌های موج کوتاه را به بدن ارسال می‌کند؛ در حالی که بین هر پالس وقفه ایجاد می‌شود تا به امواج صوتی که از سلول‌های گلبول قرمز خون انعکاس پیدا می‌کنند فرصت بازگشت داده شود و این امواج انعکاس یافته توسط مبدل دریافت شوند. داپلر موج پالسی به اپراتور اجازه می‌دهد تا یک ناحیه خاص برای تجزیه و تحلیل جریان را به میل خود انتخاب کند.
- اسکن اولتراسوند داپلر دوبلکس که با عنوان سونوگرافی دو بعدی یا D-2 نیز شناخته می‌شود. روش دوبلکس به طور همزمان از دو نوع اولتراسوند استفاده می‌کند. اطلاعات حاصل از این اسکن به رایانه منتقل می‌شوند و رایانه از آنها تصویری از عروق خونی و اندام‌ها ایجاد می‌کند. این تصاویر به طور مداوم تغییر می‌کنند و ممکن است فیلمبرداری یا ضبط شوند. کامپیوتر همچنین امواج صوتی منعکس شده را به گراف تبدیل می‌کند که ترسیم کننده اطلاعات مربوط به جهت و سرعت جریان خون است.
- سونوگرافی داپلر رنگی، تصاویر دو بعدی از عروق خونی تهیه می‌کند. این آزمایش همچنین امواج صوتی منعکس شده را به رنگ‌هایی تبدیل می‌کند که روی نمایشگر کامپیوتر نمایش داده می‌شوند. این رنگ‌ها نشان دهنده سرعت و جهت جریان خون هستند؛ به عنوان مثال رنگ قرمز و آبی نشان می‌دهد که جریان خون در حال دور شدن از مبدل است در حالی که رنگ آبی و سبز نشان می‌دهد که خون در حال جریان یافتن به سمت مبدل می‌باشد. رنگ‌ها می‌توانند روی تصویر عروق خونی اضافه شوند.
- اسکن اولتراسوند داپلر قدرتی، نسبت به سونوگرافی داپلر رنگی حساسیت بیشتری دارد. حساسیت این اسکن امکان ارزیابی نواحی که نمی‌‌توانند توسط سایر روش‌های سونوگرافی ارزیابی شوند را فراهم می‌کند. اسکن داپلر قدرتی در بررسی رگ‌های خونی کوچک مفید است.
مراقبت‌های بعدی
هیچ گونه مراقبت بعدی لازم نیست.
عوارض
هیچگونه عوارض شناخته شده‌ای مربوط به آزمایش سونوگرافی داپلر وریدی وجود ندارد.
نتایج
نتایج طبیعی برای سونوگرافی داپلر وریدی، عروق سالم و جریان خون بدون انسداد را نشان می‌دهد. نتایج غیر طبیعی مشخص شده توسط سونوگرافی داپلر، شامل وجود لخته‌های خونی در عروق، رگ‌های بسته شده، ترومبوز ورید عمقی و مشکلات شریانی از جمله تصلب شرایین و انسداد شریانی است.
هزینه
هزینه آزمایش سونوگرافی داپلر وریدی متفاوت است. فاکتورهای هزینه شامل نوع آزمایشی که مورد نیاز است و مناطقی که باید اسکن شوند می‌باشند.
