لخته شدن خون موضوعی نیست که بتوان به راحتی از آن گذشت اگرچه ایجاد لخته خون اغلب تهدید کننده زندگی نیست اما می‌تواند خطرناک باشد و قطعاً شما نمی خواهید خود را در معرض این خطر قرار دهید این لخته های خون در اعماق عروق خونی شما به خصوص در پاها به وجود می‌آیند و اغلب باعنوان ترومبوز ورید عمقی یا به طور مختصر DVT شناخته می شوند.
وجود یک لخته خون در پاهای من چقدر می‌تواند خطرناک باشد؟ ممکن است فکر کنید. این مشکل می‌تواند بسیار خطرناک باشد. ممکن است این لخته ها جدا شده و همراه جریان خون به سمت شش های شما بروند و در ریه های شما گیر کنند. این امر بدان معنا است که شما با یک وضعیت کشنده بالقوه که آمبولی ریوی نامیده می شود مواجه هستید. چیزهای مختلفی وجود دارند که ممکن است انجام آنها در زندگی، شما را در معرض خطر ایجاد این لخته های خونی و مشکلات بعدی احتمال قرار دهد اما ایجاد برخی تغییرات ساده می تواند به شما کمک کند.
علل لخته شدن خون
اگر تحرک شما زیاد نباشد، ممکن است یک لخته خون ایجاد شود. لخته خون همچنین می‌تواند در موارد زیر ایجاد گردد:
- اگر اخیراً عمل جراحی داشته‌اید.
- اگر ۶۵ سال یا بیشتر سن دارید.
- اگر خصوصاً برای کنترل بارداری، داروهای هورمونی مصرف می‌کنید. (در این باره از پزشک خود سوال کنید)
- اگر به سرطان مبتلا شده و برای آن تحت درمان قرار گرفته‌اید.
- اگر شکستگی استخوان (لگن ران یا پا) برای شما اتفاق افتاده است.
- اگر ضربه بدی خورده‌اید یا دچار کبودی بدی شده‌اید.
- اگر چاق هستید
- اگر بیشتر اوقات در صندلی یا تخت خواب می‌مانید.
- اگر سکته کرده یا فلج شده‌اید.
- اگر دارای یک پورت ویژه هستید که پزشک برای رساندن دارو، در بدن شما قرار داده است.
- اگر دارای رگهای واریسی یا عروق خراب هستید.
- اگر ناراحتی قلبی دارید.
- اگر قبلا دچار لخته شدن خون شده‌اید.
- اگر یکی از اعضای خانواده شما دچار لخته شدن خون شده باشد
- اگر مسافرت طولانی (بیشتر از یک ساعت) با ماشین، قطار یا هواپیما و اتوبوس دارید.
علائم لخته شدن خون
اگر یکی از موارد زیر را مشاهده یا احساس کردید ممکن است دچار لخته شدن خون شده باشید:
- یک تورم جدید در دست یا پا
- سرخی پوست
- درد یا حساسیت به لمس در دست‌ها یا پاها
- وجود یک نقطه گرم روی پا
لخته‌های خون می‌توانند خطرناک باشند. لخته خونی که در رگهای پا، دست و کشاله ران شما ایجاد می‌شود، می‌تواند جدا شده و به سوی سایر بخش‌های بدن، از جمله ریه‌‌ها حرکت کند. وجود لخته خون در ریه‌های شما وضعیتی است که آمبولی ریوی نامیده می‌شود. اگر این اتفاق رخ دهد، زندگی شما در خطر خواهد بود. فوراً به اورژانس مراجعه کنید.
اگر به طور ناگهانی یکی از موارد زیر را تجربه می‌کنید، ممکن است یک لخته خون به ریه‌های شما رسیده باشد:
- دشواری در تنفس
- درد قفسه سینه
- ضربان قلب سریع
- از حال رفتن و غش کردن
- سرفه همراه با خون یا بدون آن
راه‌های پیشگیری از لخته شدن خون
در اینجا راه‌هایی برای پیشگیری از لخته شدن خون ذکر شده است:
مصرف برگ‌های سبز را به برنامه روزمره خود تبدیل کنید.
اگر از وارفارین که یک داروی ضد انعقاد خون برای جلوگیری از لخته شدن خون است، استفاده می‌کنید؛ مصرف مقدار زیادی مواد غذایی حاوی ویتامین K مانند سبزیجات برگ‌دار و سبز می‌تواند در مصرف داروهای شما تداخل ایجاد کند. اغلب اوقات پزشکان به بیماران توصیه می‌کنند از مصرف تمام گیاهان سبز برگ اجتناب کنند. (ولی می‌توان به جای آن سبزیجات سبزبرگ را به مقدار کم و به صورت مداوم و روزانه، به عنوان مثال در سالادها، استفاده کرد)
چربی‌های حیوانی موجود در رژیم غذایی خود را محدود کنید.
مصرف همان غذاهایی که به طور کلی برای سلامت قلبی عروقی بد است، می‌تواند خطر ایجاد لخته خون در بدن شما را نیز افزایش دهد. این امر بدین معنا است که بهتر است از مصرف چربی‌های اشباع ناسالم موجود در گوشت‌های لبنی و گوشت‌های پرچرب و همچنین از انواع قند، دوری کنید. همه این‌ها غذاهایی هستند که التهاب را افزایش می‌دهند. برچسب روی مواد غذایی را بخوانید؛ زیرا ممکن است بسیاری از عوامل مضر، به صورت آشکار در مواد غذایی بسته بندی شده دیده نشوند.
برای جلوگیری از کاهش سرعت گردش خون، از مصرف چربی‌های ناسالم خودداری کنید.
همان غذاهایی که مصرف زیاد آنها می‌تواند باعث تجمع پلاک در رگهای خونی شود، می‌توانند خطر بروز بیماری‌های قلبی را نیز افزایش دهند. این غذاها همچنین می‌توانند خطر ابتلا به DVT را نیز افزایش دهند. این امر به این معنا است که بایدبه طور کامل از مصرف چربی‌های ترانس ناسالم فاصله گرفته و مصرف چربی‌های اشباع شده موجود در لبنیات پرچرب و برش‌های پرچرب گوشت قرمز و همچنین شکر و نمک را کاهش دهید. همه این‌ها غذاهایی هستند که التهاب را افزایش می‌دهند.
ممکن است در نگاه اول این عوامل در غذاهای بسته بندی شده مشخص نباشند؛ بنابراین برچسب مواد غذایی را مطالعه کنید؛ به عنوان مثال قند انواع مختلفی دارد عسل، ملاس، شربت ذرت، شربت برنج قهوه‌ای که شما باید مصرف همه آنها را محدود کنید. ممکن است قندها با عناوین دیگری نیز به فهرست شده باشند مانند لاکتوز، فروکتوز، مالت جو، پودر مالت، اتیل مالتول و کنستانتره آب میوه و چند اسم دیگر. ممکن است چربی‌های ترانس در برچسب مواد تشکیل دهنده، با عنوان روغن نیمه هیدروژنه و روغن هیدروژنه پنهان شده باشند. شما همچنین باید برندهای مواد غذایی مختلف را بررسی کنید و گزینه‌ای با کمترین مقدار قند، سدیم و چربی اشباع و ترانس در هر وعده را انتخاب نمایید.
برای از بین بردن خطر لخته شدن خون از روغن زیتون اصل استفاده کنید
مصرف روغن زیتون حداقل یکبار در هفته، باعث کاهش فعالیت پلاکت در در افراد بزرگسال چاق غیرسیگاری (کسانی که شاخص توده بدنی یا BMI بالای ۳۰ دارند) می‌شود؛ به این معنا که مصرف روغن زیتون، احتمال خطر لخته شدن خون را کاهش می‌دهد.
یک پژوهش نشان داده است که در روغن زیتون اصل آنتی اکسیدان‌هایی به نام فنل وجود دارند که از لخته شدن خون جلوگیری می‌کنند. در این پژوهش، افرادی که از روغن زیتون اصل حاوی فنل بالا استفاده می‌کردند، دارای سطوح پایین‌تر مواد لخته کننده خون بودند. بنابراین احتمالاً یکی از راه حل‌های غذایی خوب برای DVT صرف نظر کردن از کره و آغشته کردن نان خود با روغن زیتون اصل به جای آن است.
خوش طعم کردن غذاها با سیر برای جلوگیری از مشکل قبل از آغاز شدن آن
تصور می‌شود که سیر فواید بسیاری برای سلامتی داشته باشد از جمله تجزیه کردن خوشه‌های مضر پلاکت احتمالی در جریان خون. تحقیقات نشان می‌دهند که بهترین روش برای استفاده از مزایای سیر، خرد کردن حبه‌های سیر خام و خوردن آن به صورت خام، کبابی، یا پخته شده به مدت سه دقیقه یا کمتر است.
مهم است که اگر از قبل در حال مصرف داروهای رقیق کننده خون هستید، درباره مقدار مصرف سیر خود با پزشک مشورت کنید زیرا ممکن است مصرف سیر با تاثیرات دارویی تداخل داشته باشد.
آب بنوشید تا چرخش نرم خون در بدن را حفظ کنید
کم آبی می‌تواند باعث غلظت خون و افزایش خطر لخته شدن آن شود. برای حفظ رطوبت کافی بدن، زنان باید روزانه به طور متوسط ۹۱ اونس آب حاصل از تمام نوشیدنی‌ها و غذاها؛ و مردان به طور متوسط ۱۲۵ اونس آب مصرف کنند.
اگر در حال آبرسانی بدن خود هستید، یکی از روش‌های اندازه گیری در این مسیر، بررسی ادرار است. اگر رنگ ادرار شما زرد کم رنگ و شفاف باشد، احتمالاً به اندازه کافی آب می‌نوشید. اگر رنگ آن زرد کهربایی یا تیره باشد. احتمالاً مصرف آب روزانه کافی ندارید و باید آن را افزایش دهید.
حتی هنگامی که در حال استراحت هستید، زمانی را برای تحرک داشتن اختصاص دهید.
ما در هنگام استراحت کردن، کارهای مختلفی انجام می‌دهیم؛ مثلاً روی کاناپه می‌خوابیم و برنامه مورد علاقه خود را تماشا می‌کنیم. اگرچه هرگز به شما نمی‌گوییم این کار را نکنید اما ما اینجا هستیم تا به شما بگوییم که هنگام استراحت کردن، حتماً در فواصل زمانی مختلف بلند شوید و کمی حرکت کنید. همانطور که منتظر پخش شدن قسمت بعدی برنامه مورد علاقه خود هستید، چند دقیقه در خانه دور بزنید تا گردش خون شما دوباره برقرار شود.
نشستن طولانی مدت بدون تحرک یکی از مهمترین عوامل خطر ایجاد ترومبوز ورید عمقی است؛ اما خوشبختانه شما می‌توانید با یک روش سریع و ساده این خطر را کاهش دهید. در این مدت کوتاه، شانس آن را دارید که پاهای خود را بلند کنید که این امر باعث حفظ گردش خون شما می‌شود. به خصوص اگر از قبل دچار مشکلات مربوط به عروق خونی بوده‌اید.
در هنگام سفر رطوبت بدن خود را حفظ کنید.
هنگام سفر با هواپیما یا اتومبیل، کم آبی بدن به راحتی به وجود می‌آید .هنگامی که در حال رانندگی در سفر هستید، احتمال اینکه به اندازه کافی آب نخورید وجود دارد؛ زیرا در غیر این صورت، در طول مسیر احتیاج دارید به صورت مکرر بین راه توقف کنید.
هنگامی که صحبت از سفر با هواپیما می‌شود، هیچکس استفاده از سرویس بهداشتی هواپیما را دوست ندارد. بنابراین برخی از افراد با محدود کردن مصرف آب، به هر قیمتی از توالت رفتن جلوگیری می‌کنند.
با این حال در طول مسافرت، واقعاً باید میزان آب مصرفی خود را افزایش دهید. سفر با هواپیما نه تنها باعث کاهش آب بدن می‌شود بلکه شما را وادار به نشستن طولانی مدت می‌کند. اگر بیش از دو ساعت در اتومبیل یا هواپیما نشسته باشید، خطر لخته شدن خون در بدن شما افزایش پیدا می‌کند. اگر با اتومبیل سفر می‌کنید، سعی کنید هر یک ساعت تا یک ساعت و نیم توقف کنید، بیرون بروید و کمی راه بروید. اگر در حصار دیوارهای هواپیما قرار ندارید، بلند شوید و هر قدر می‌توانید بیشتر در راهروها قدم بزنید تا گردش خون در پاهای شما ادامه پیدا کند.
همچنین به خاطر داشته باشید که بسیاری از شرکت‌های هواپیمایی دارای کارت‌هایی در پشت صندلی هستند که ورزش‌هایی را به شما توصیه می‌کنند که می‌توان آنها را هنگام نشستن برای جلوگیری از لخته شدن خون انجام داد. این ورزش‌ها شامل ماساژ عضلات ساق پا و نوشتن حروف الفبا با استفاده از پاها هستند.
هنگام مسافرت کردن همچنین باید از مصرف نوشیدنی‌هایی که باعث کمبود بیشتر آب بدن می‌شوند، خودداری کنید؛ مانند کافئین، الکل و نوشیدنی‌های شیرین مثل نوشابه.
یکی از چیزهای خوبی که باید هنگام مسافرت همراه داشته باشید تا از لخته شدن خون در پاها جلوگیری کند، جوراب‌های فشرده کننده است. بهتر است این جوراب‌ها توسط یک متخصص عروق برای شما تجویز شوند؛ اما می‌توانید آنها را به صورت بدون نسخه نیز خریداری کنید.
در طول دوره بارداری به حرکت خود ادامه دهید
حرکت کردن در دوران بارداری سخت است؛ زیرا خستگی سریع‌تر از حد معمول آغاز می‌شود. با این حال بارداری و تغییرات هورمونی یکی از مهمترین عوامل خطر لخته شدن خون است. بنابراین اطمینان حاصل کنید در طول این دوره، زندگی کم تحرکی ندارید. بارداری، فشار روی رگهای لگن و پاها را افزایش می‌دهد. هنگامی که برای مدت زمان طولانی مانند زمان استراحت کردن در رختخواب، پاها بی‌حرکت باقی می‌مانند؛ ماهیچه‌های ساق پا برای کمک به گردش خون منقبض نمی‌شوند که این امر می‌تواند خطر لخته شدن خون را افزایش دهد.
سعی کنید در صورت امکان به صورت منظم پیاده روی کنید و اطمینان حاصل کنید که به صورت طولانی مدت خود را بی‌تحرک، روی مبل یا روی تخت خواب محدود نمی‌کنید.
اگر برای شما ممکن است، سعی کنید روی طرف چپ بدن خود بخوابید تا به افزایش گردش خون و جریان آن کمک کنید. زیرا ممکن است در دوران بارداری گردش خون دشوارتر باشد.
پاهای خود را هنگام خوابیدن بلند کنید
به مدت زمانی که در طول خواب بی‌حرکت باقی می‌مانید، فکر کنید. اگر میزان خواب مناسبی داشته باشید، این زمان تقریباً معادل ۷ تا ۸ ساعت حرکت کم و عدم تحرک در پاها است. و این برای گردش خون در بدن شما خوب نیست.
برای کمک به گردش خون در هنگام خواب، سعی کنید پاهای خود را بلند کنید. این کار می‌تواند با گذاشتن یک بالش زیر پا یا بالا بردن پایه تخت انجام شود. لازم نیست حتماً پاهای خود را خیلی بلند کنید؛ فقط چند اینچ بلند کردن پاها به گردش خون شما کمک زیادی می‌کند و خطر لخته شدن خون در بدن شما را کاهش می‌دهد.
نکته مثبت: فقط اطمینان حاصل کنید که پاهای شما از سطح لگن بالاتر قرار گرفته باشند تا تاثیر خوبی بگذارد.
سایر راه‌ها برای جلوگیری از لخته شدن خون
شما می‌توانید با استفاده از راه‌های زیر از لخته شدن خون جلوگیری کنید:
- لباس‌ها و جوراب‌های گشاد بپوشید.
- در صورت تجویز پزشک از جوراب‌های مخصوص استفاده کنید ( که جوراب‌های فشرده کننده نامیده می شوند)
- تمرینات ورزشی که پزشک به شما توصیه می‌کند را انجام دهید.
- نمک کمتری بخورید.
- سعی کنید پاهای خود را به زمین نکوبید تا آسیب نبیند و سعی کنید چهارزانو ننشینید.
- زیر زانوهای خود بالش نگذارید.
- قسمت پایین تخت خود را با استفاده از کتاب یا آجر، ۴ تا ۶ اینچ بالاتر ببرید.
- تمام داروهایی که پزشک برای شما تجویز کرده است را مصرف کنید.
علائم احتمالی لخته شدن خون را بدانید
اگر مورد غیرعادی مشاهده کردید؛ حتماً یک قرار ملاقات با یک متخصص عروق برای خود ترتیب دهید. لخته‌های خون مواردی هستند که به هیچ وجه نباید آنها را درمان نشده رها کنید؛ زیرا احتمال اینکه زندگی شما را تهدید کنند وجود دارد.
درمان لخته خون
اگر به شما گفته شده که دارای لخته خون هستید، ممکن است پزشک برای درمان آن داروهایی را برای شما تجویز کند. این نوع از داروها، رقیق کننده‌های خون (یا داروهای آنتی کواگولانت) نامیده می‌شوند. در بیشتر موارد پزشک به شما توصیه می‌کند برنامه درمانی زیر را دنبال کنید:
- در طول هفته اول، دارویی به نام هپارین دریافت می‌کنید که بسیار سریع عمل می‌کند.
- این دارو زیر پوست تزریق می‌شود. نحوه تزریق شات‌های این دارو به خود شما یا یکی از اعضای خانواده یا دوستان شما آموزش داده می‌شود تا آن را برای شما انجام دهند.
- شما همچنین مصرف داروی کمادین-که نام عمومی آن وارفارین است- را آغاز خواهید کرد که به صورت قرص‌های خوراکی مصرف می‌شوند. پس از حدود یک هفته، دریافت شات‌های هپارین و قرص‌های کمادین/ وارفارین، دریافت شات‌های هپارین متوقف می‌شود. و شما برای ۳ تا ۶ ماه یا بیشتر مصرف داروی کمادین/ وارفارین را ادامه خواهید داد.
