واریس به عروق متورم و پیچ خورده گفته میشود که از زیر سطح پوست قابل مشاهده هستند. این عروق معمولاً در پاها به وجود میآیند با این حال میتوانند در سایر نقاط بدن نیز ایجاد شوند. واریس رگ‌ها یک اختلال شایع است و معمولاً با علائم و نشانه‌های کمی همراه است. در برخی موارد واریس باعث بروز عوارضی میشود که عبارتند از درد خفیف تا متوسط، لخته شدن خون یا زخم شدن پوست. واریس رگ‌ها با اصلاح سبک زندگی و انجام عمل جراحی درمان میشود. هدف از درمان واریس رفع علائم و نشانه‌های این اختلال، جلوگیری از بروز عوارض و بهبود ظاهر پا است.
واریس چیست؟
سیاهرگ به رگ‌هایی گفته میشود که وظیفه ارسال خون به تمامی بافت‌های بدن را بر عهده دارند و خون را به نقاط مختلف بدن ارسال خواهند کرد. قلب به پمپاژ خون به ریه‌ها میپردازد تا اکسیژن وارد خون شود سپس خون غنی از اکسیژن از طریق شریان‌های بدن به تمامی نقاط ارسال خواهد شد خون از شریان وارد رگ‌های خونی کوچک میشود و اکسیژن وارد بافت‌های بدن خواهد شد سپس خون از طریق سیاهرگ به قلب بر می‌گردد تا اکسیژن بیشتری را با خود حمل کند. رگ‌ها دارای یک دریچه یک طرفه هستند که خون را به سمت قلب برمی‌‌گردانند. در صورتی که این رگ‌ها ضعیف باشند یا آسیب دیده باشند خون درون آنها جمع میشود و این امر باعث میشود که رگ‌ها متورم شوند و به این ترتیب واریسی خواهند شد. فاکتورهای متعددی باعث میشود که ریسک واریسی شدن رگ‌ها افزایش پیدا کند که برخی از آنها عبارتند از سابقه خانوادگی، سن، جنسیت، بارداری، چاقی یا اضافه وزن و نداشتن فعالیت جسمانی.
مشکلات رگ‌ها ناشی از واریس
تعدادی از مشکلات رگ‌ها به واریسی شدن آنها ارتباط دارد که عبارتند از رگ‌های عنکبوتی، واریکوسل، گشاد شدن رگ‌ها و سایر مشکلات مرتبط با رگ.
تلانژکتازی
در تلانژکتازی یک مجموعه از مویرگ‌های کوچک خونی بزرگ می‌شوند که معمولاً روی قسمت فوقانی بدن از قبیل صورت مشاهده خواهند شد. این رگ‌ها به صورت قرمز دیده می‌شوند و میتوانند در دوران بارداری به وجود بیایند و اغلب در افرادی که دارای اختلالات ژنتیکی خاص، عفونت ویروسی یا سایر اختلالات پزشکی از قبیل بیماری کبدی هستند به وجود میآید. این اختلال میتواند نشانه یک مشکل بسیار جدی باشد به همین دلیل اگر روی بدن شما چنین اختلالی وجود دارد باید به پزشک مراجعه کنید.
رگ‌های عنکبوتی
واریس عنکبوتی یک نمونه کوچک تر از رگ‌های واریسی است و در مقایسه با اختلال گشاد شدن مویرگ‌ها یک اختلال خیلی جدی محسوب نمی‌شود. رگ‌های عنکبوتی شامل مویرگ‌هایی است که کوچکترین عروق خونی در بدن محسوب می‌شوند. این رگ‌های عنکبوتی اغلب روی پاها و صورت دیده می‌شوند و معمولاً شبیه تار عنکبوت یا شاخه درخت هستند که به شکل قرمز یا آبی دیده می‌شوند و از لحاظ پزشکی باعث نگرانی نخواهد شد.
واریکوسل
واریکوسل به واریسی شدن رگ‌های پوست بیضه گفته میشود که میتواند باعث ناباروری آقایان شود. اگر شما تصور می‌‌کنید که واریکوسل دارید باید به پزشک مراجعه نمایید.
سایر مشکلات مرتبط با رگ‌ها
سایر انواع رگ‌های واریسی عبارتند از هموروئید عروق مشبک و دریاچه‌های وریدی که این رگ‌های واریسی روی صورت و گردن به وجود میآیند. رگ‌های شبکه ای رنگ‌های صاف و آبی رنگی هستند که اغلب پشت زانوها دیده می‌شوند. هموروئید یک نوع رگ واریسی است که درون مقعد و اطراف آن به وجود میآید.
علل واریسی شدن رگ‌ها چیست؟
ضعف یا آسیب دیدگی دریچه رگ‌ها میتواند باعث واریسی شدن آنها شود. پس از آنکه شریان‌ها خون غنی از اکسیژن را به بدن ارسال کردند سیاهرگ‌ها خون را به قلب بر می‌گردانند. رگ‌های موجود در پا برای انجام این کار باید بر خلاف نیروی جاذبه زمین کار کنند. دریچه‌های یک طرفه درون رگ‌ها باز میشود تا خون از آنها عبور کند و سپس بسته می‌شوند تا از برگشتن جریان خون به عقب جلوگیری کنند. در صورتی که این دریچه‌ها ضعیف باشند یا آسیب ببیند خون به عقب بر می‌گردد و درون رگ‌ها جمع خواهد شد که این امر باعث میشود رگ‌ها متورم شوند. ضعیف بودن دریچه رگ‌ها به ضعیف بودن دیواره رگ‌ها ارتباط دارد. هنگامی که دیواره رگ ضعیف است انعطاف پذیری طبیعی و معمولی خود را از دست میدهد و شبیه یک تکه کش میشود که بیش از حد کشیده شده است. این امر باعث میشود که دیواره رگ‌ها بزرگتر شود و دریچه‌ها دیگر بسته نشوند. هنگامی که دریچه‌ها باز می‌شوند خون از طریق آنها به عقب بر می‌گردد و خون درون رگ جمع خواهد شد و دیواره رگ بیش از حد کشیده میشود در نتیجه رگ‌ها بزرگتر و متورم می‌شوند و به علت تورم برای فشرده شدن و برگشتن به حالت عادی فشرده می‌شوند که به این وضعیت واریسی شدن رگ‌ها گفته میشود.
فاکتورهای خطر در بروز واریس چیست؟
پاسخ‌های متعددی در افزایش ریسک واریسی شدن رگ‌ها نقش دارند که برخی از آنها عبارتند از سابقه خانوادگی، سن، جنسیت، بارداری، چاقی یا اضافه وزن و نداشتن تحرک و فعالیت جسمانی.
سابقه خانوادگی
اگر یکی از اعضای خانواده شما دچار واریس است ریسک بروز این اختلال در شما افزایش پیدا میکند. حدود نیمی از افرادی که واریس دارند در خانواده آنها سابقه واریس وجود داشته است.
سن
با بالا رفتن سن ریسک بروز واریس رگ‌ها افزایش پیدا میکند. دوران پیری با تحلیل رفتگی بدن همراه است باعث میشود که دریچه‌های رگ‌ها ضعیف شوند و عملکرد خوبی نداشته باشند.
جنسیت
زنان بیشتر از مردان دچار واریس می‌شوند. تغییرات هورمونی که در دوران بلوغ بارداری و یائسگی را به علت مصرف قرص ضد بارداری به وجود میآید باعث میشود که ریسک واریسی شدن رگ‌ها در زنان افزایش پیدا کند.
بارداری
در دوران بارداری و با بزرگ شدن جنین فشار زیادی به رگ‌های پا وارد میشود. واریس بارداری یک اختلال شایع است و خوشبختانه ۳ تا ۱۲ ماه پس از زایمان بهتر میشود.
چاقی یا اضافه وزن
چاقی یا اضافه وزن باعث میشود که فشار زیادی به رگ‌ها وارد شود و ریسک واریسی شدن آنها افزایش پیدا کند.
نداشتن فعالیت جسمانی
ایستادن یا نشستن به مدت طولانی به ویژه هنگامی که پاهای خود را خم کرده اید یا روی هم قرار داده اید باعث میشود که ریسک بروز واریس در شما افزایش پیدا کند زیرا قرار گرفتن در یک حالت به مدت طولانی باعث میشود که فشار بر رگ بیشتر شود و رگ مجبور میشود برای پمپاژ خون به سمت قلب سخت تر عمل کند.
علائم و نشانه‌های واریس چیست؟
علائم و نشانه‌های واریس به شرح زیر می‌باشند:
- بزرگ شدن رگ‌ها که از زیر پوست قابل مشاهده است.
- تورم خفیف مچ پا و خود پا
- درد و سنگینی پاها
- گرفتگی پاها یا ضربان دار بودن آنها
- خارش پاها به ویژه در قسمت مچ پا و ساق پا که گاهی اوقات با خشکی پوست اشتباه گرفته میشود.
- تغییر رنگ پوست ناحیه اطراف رگ‌های واریسی
علائم و نشانه‌های اتساع عروق به صورت یک مجموعه از عروق قرمز که روی پوست قابل مشاهده هستند خود را نشان میدهد و معمولاً در قسمت فوقانی بدن از قبیل صورت دیده می‌شوند. علائم و نشانه‌های رگ‌های عنکبوتی نیز به صورت رگ‌های قرمز یا کبود روی سطح پوست پا و صورت دیده می‌شوند. در صورتی که شما هر یک از این علایم و نشانه‌ها را دارید حتماً به پزشک خود مراجعه کنید زیرا ممکن است علامت سایر اختلالات باشد و یک مشکل جدی در شما به وجود آمده باشد.
عوارض واریس چیست؟
گاهی اوقات واریس میتواند باعث بروز درماتیت شود که یک نوع راش پوستی خارش آور است. اگر در پای شما واریس وجود دارد درماتیت میتواند مچ پا و به طور کلی ساق را درگیر نماید. در صورتی که شما پوست خود را بخوانید یا پوست شما دچار التهاب شود درماتیت میتواند باعث خونریزی یا زخم شدن پوست شود. رگ‌های واریسی میتوانند باعث بروز یک اختلال شوند که ترومبوفلبیت سطحی نام دارد و لخته شدن خون درون رگ گفته میشود. منظور از ترومبوفلبیت سطح این است که لخته خون درون رگ و در نزدیکی سطح پوست به وجود میآید. این نوع لخته خون میتواند باعث بروز درد و سایر مشکلات در ناحیه مورد نظر شود.
واریس چگونه تشخیص داده میشود؟
معمولاً تشخیص واریس به تنهایی و با انجام معاینه جسمانی امکان پذیر است. گاهی اوقات نیز از تست‌ها یا سایر روش‌ها برای تشخیص وسعت مشکلی ایجاد شده و رد کردن سایر اختلالات استفاده میشود.
مراجعه به پزشک متخصص
اگر شما دچار واریس هستید باید به متخصص عروق یا جراح عروق مراجعه کنید این پزشکان در زمینه بیماری رگ‌ها تخصص دارند شما همچنین میتوانید به متخصص پوست مراجعه کنید زیرا در زمینه مشکلات و بیماری‌های پوستی تخصص دارد.
انجام معاینه جسمانی
پزشک برای تشخیص واریس به بررسی پاهای شما میپردازد و برای این کار از شما میخواهد بایستید یا بنشینید و پاهای خود را آویزان کنید و از شما درباره علائم و نشانه‌هایی که دارید از قبیل احساس درد سوال خواهد پرسید.
سونوگرافی داپلر
پزشک برای بررسی گردش خون درون رگ‌ها و شناسایی لخته خون درخواست انجام سونوگرافی داپلر را میدهد. سونوگرافی داپلر از امواج صدا برای تهیه تصاویر از داخل بدن استفاده میکند. برای انجام این تست پزشک یک هندپیس را روی بدن قرار میدهد و آن را در ناحیه مورد نظر به سمت جلو و عقب حرکت میدهد کامپیوتر به تبدیل امواج صدا به تصاویر میپردازد و تصاویری را از گردش خون درون شریان و سیاهرگ ارائه خواهد داد.
راه‌های درمان واریس پا
میتوان با تغییر سبک زندگی و برخی روش‌های درمانی به درمان واریس رگ‌ها پرداخت. درمان واریس بهبود علائم و نشانه‌های شما جلوگیری از بروز عوارض و بهبود ظاهر پا است. در صورتی که واریس باعث بروز علائم و نشانه‌های خفیف در شما شده است پزشک از شما میخواهد به تغییر سبک زندگی خود بپردازید ولی در صورتی که علایم و نشانه‌های شما شدید از پزشک یک یا چند روش درمانی را توصیه خواهد کرد به عنوان مثال در صورتی که شما دچار درد قابل توجهی شده باشید، در درون رگ لخته خون تشکیل شده باشد یا به علت واریسی شدن رگ‌ها دچار اختلالات پوستی شده باشید به انجام عمل جراحی نیاز خواهید داشت. برخی از افرادی که واریس دارند روش‌های را انتخاب میکند که باعث بهبود ظاهر رگ‌های واریسی آنها میشود. اگرچه درمان واریس به بهبود رگ‌های واریسی فعلی کمک میکند نمی‌‌تواند از تشکیل رگ‌های واریسی جدید جلوگیری کند.
اصلاح سبک زندگی
معمولاً اصلاح سبک زندگی اولین اقدام برای درمان واریس رگ‌ها است. این اصلاحات میتوانند از بدتر شدن رگ‌های واریسی جلوگیری کنند، باعث کاهش درد شوند و باعث به تاخیر افتادن تشکیل رگ‌های واریسی جدید شوند. برخی از این نکات که میتوانند به شما کمک کنند به شرح زیر می‌باشند:
- از ایستادن یا نشستن به مدت طولانی خودداری کنید و حتما در فواصل زمانی مناسب استراحت نمایید. هنگامی که می‌نشینید از قرار دادن پاها روی هم خودداری کنید و در هنگام نشستن یا استراحت کردند یا خوابیدن پاهای خود را بالا بیاورید. هر موقعی که میتوانید برای خود را بالاتر از سطح قلب تان قرار دهید.
- فعالیت جسمانی داشته باشید تا پای شما حرکت کند و حجم عضلات شما افزایش پیدا کند تا خون بهتر درون رگ‌ها گردش نماید.
- در صورتی که شما چاق هستید یا اضافه وزن دارید سعی کنید وزن خود را کم کنید تا فشار از روی رگ‌های شما برداشته شود و خون بهتر حرکت کند.
- از پوشیدن لباس تنگ به ویژه لباسی که از ناحیه کمر، کشاله ران و ساق تنگ است خودداری کنید زیرا پوشیدن لباس تنگ باعث بدتر شدن واریس خواهد شد.
- از استفاده از کفش پاشنه بلند به مدت طولانی خودداری کنید و از کفش پاشنه کوتاه استفاده ننمایید تا حجم عضلات ساق پای شما افزایش پیدا کند زیرا افزایش حجم عضله باعث بهبود گردش خون در سراسر رگ خواهد شد.
جوراب واریس
پزشک برای درمان واریس به تجویز جوراب واریس میپردازد تا به آرامی پای شما را فشار دهد. فشار ایجاد شده باعث میشود که از تجمع خون درون رگ‌ها جلوگیری شود و تورم پا کاهش پیدا کند. سه نوع جوراب واریس وجود دارد که میتواند به شما کمک کند. یک نوع آن شورتکی است که فشار کمی را به وجود میآورد، نوع دوم آن به صورت شلوارکی وجود دارد که کمی فشار ایجاد میکند و نوع سوم آن جورابی است که فشار بیشتری را به وجود میآورد و در داروخانه و مراکز عرضه محصولات پزشکی فروخته میشود. جورابی که برای درمان واریس ارائه میشود از نوع سوم است که بیشترین مقدار فشار را ایجاد میکند و در مراکز عرضه محصولات پزشکی و داروخانه‌ها فروخته میشود و پزشک داروخانه برای انتخاب نوع مناسب آن شما را راهنمایی خواهد کرد.
مداخلات جراحی
روش‌های جراحی برای درمان واریس یا باعث خارج کردن رگ واریسی می‌شوند یا آن را می‌بندند. خارج کردن یا بستن رگ‌های واریسی معمولاً باعث بروز مشکل در گردش خون نمی‌شود زیرا خون از طریق سایر رگ‌ها حرکت خواهد کرد. میتوان به کمک یک یا چند مورد از روش‌های زیر به درمان واریس پرداخت. برخی از عوارض جانبی شایع این روش‌های درمانی عبارتند از کبودی، تورم، تغییر رنگ پوست و درد خفیف. این عوارض جانبی در خصوص قطع رگ و خارج کردن آن شدیدتر است اما در برخی موارد نادر باعث بروز درد شدید، عفونت، لخته شدن خون و ایجاد بافت اسکار خواهد شد.
اسکلروتراپی
اسکلروتراپی روشی است که از تزریق یک ماده شیمیایی مایع برای بستن رگ‌های واریسی استفاده میکند. این ماده شیمیایی به درون رگ تزریق میشود و باعث بروز التهاب و بافت اسکار درون رگ خواهد شد که التهاب و بافت اسکار باعث بسته شدن رگ میشود و آن را از بین می‌برد. معمولاً از این روش برای درمان رگ‌های واریسی کوچک و رگ‌های عنکبوتی استفاده میشود. این روش در مطب پزشک و در حالتی که شما سرپا ایستاده اید انجام میشود. برای بسته شدن کامل رگ شما به چند مرحله درمان نیاز خواهید داشت. معمولاً فرایند درمان هر ۴ تا ۶ هفته یک بار انجام میشود. پس از درمان پای شما با بانداژ پلاستیکی و ۳ میشود تا باعث کاهش تورم و تسریع فرایند بهبود شود.
میکرو اسکلروتراپی
از میکرو اسکلروتراپی برای درمان رگ‌های عنکبوتی و سایر رگ‌های واریسی بسیار کوچک استفاده میشود. در این روش پزشک یک مقدار کم از یک نوع ماده شیمیایی مایع را با استفاده از یک سوزن کوچک به درون رگ تزریق میکند. بافت اسکار ناشی از تزریق این ماده شیمیایی که درون رگ به وجود میآید باعث بسته شدن آن خواهد شد.
جراحی با لیزر
در این روش از نور لیزر استفاده میشود و به سمت رنگدانه‌های واریسی ارسال می‌گردد. نور لیزر باعث میشود که رگ از بین برود. جراحی با لیزر بیشتر برای درمان رگ‌های واریسی کوچک تر استفاده میشود و در این روش از هیچ نوع برش یا تزریق ماده شیمیایی استفاده نخواهد شد.
ابلیشن درون وریدی
ابلیشن درون وریدی از لیزر یا امواج رادیویی برای ایجاد گرما و بستن رگ‌های واریسی استفاده میکند. پزشک یک برش کوچک را در پوست نزدیک رگ واریسی ایجاد میکند سپس پزشک یک لوله باریک و کوچک که کاتتر نام دارد را وارد رگ خواهد کرد. دستگاهی که در ابتدای آن قرار دارد به ایجاد گرما در درون رگ میپردازد و آن را می‌بندد. شما در هنگام انجام این روش بیدار هستید اما پزشک نقاط اطراف رگ را بی حس خواهد کرد. پس از اتمام کار پزشک شما میتواند به منزل بروید.
جراحی اندوسکوپیک رگ
پزشک برای انجام جراحی اندوسکوپیک رگ یک برش کوچک را در پوست نزدیک رگ ایجاد میکند و از یک لوله باریک که در ابتدای آن یک عدد دوربین قرار دارد استفاده میکند و آن را وارد رگ می‌نماید. از دستگاهی که در انتهای دوربین قرار دارد برای بستن رگ استفاده میشود. از این نوع روش جراحی فقط برای موارد شدید استفاده میشود که واریس باعث زخم شدن پوست شده است. پس از جراحی شما میتوانید طی مدت چند هفته به انجام فعالیت‌های معمولی خود بپردازید.
فلبکتومی
فلبکتومی روشی است که در آن پزشک یک برش کوچک را در پوست ایجاد میکند تا به خارج کردن رگ واریسی بپردازد. معمولا از این روش برای خارج کردن رگ‌های واریسی که در نزدیکی سطح پوست قرار دارند استفاده میشود. در هنگام انجام این روش شما بیدار هستید اما پزشک به بی حس کردن نقاط اطراف رگ خواهد پرداخت. معمولاً پس از اتمام جراحی شما میتوانید به منزل برگردید.
لیگاسیون و بستن رگ
لیگاسیون و بستن رگ فقط در موارد شدید واریس استفاده میشود. در این روش با استفاده از یک برش روی سطح پوست رگ‌های واریسی قطع می‌شوند و سپس خارج می‌گردند. پزشک به شما دارو میدهد تا به طور موقت بخوابید و به این ترتیب شما در طول درمان دچار هیچ نوع دردی نخواهید شد. لیگاسیون و بستن رگ معمولاً به صورت جراحی سرپایی انجام میشود و دوران بهبود پس از آن میتواند از یک تا ۴ هفته طول بکشد.
