واریس و ورم پا

پادرد و تورم پا عوارضی هستند که گاهی به وجود نارسایی وریدی و واریس مربوط می‌شوند. علائم واریس در برخی از بیماران می‌تواند بسیار دردناک باشد این در حالی است که در برخی دیگر از افراد درد خفیفی وجود دارد یا حتی با بیماری دیگری در ارتباط است.

واریس چیست؟

 واریسی شدن رگ‌های یک علامت بسیار جدی است که نشان دهنده بیمار شدن عروق بدن است و باعث بروز درد خفیف می‌شود همچنین زیبایی ظاهری فرد را به خطر می‌‌اندازد. عروق واریسی به رگ‌هایی گفته می‌‌شود که گشاد هستند و حالت پیچ خورده دارند و در نزدیکی سطح پوست دیده می‌‌شوند. این اختلال به این حرکت نامناسب دریچه رگ‌ها و آسیب دیدگی لایه‌های عضلانی به وجود می‌‌آید و باعث می‌شود دریچه رگ‌های واریسی نرم و سست شوند. در نتیجه خون به سمت عقب بر می‌گردد و درون رگ جمع می‌شود. تجمع خون درون رگ‌ها باعث می‌شود که فشار درون آنها افزایش پیدا کند و مایع با فشار از رگ خارج می‌‌شود و وارد پوست اندام‌های تحتانی می‌گردد. افزایش فشار درون رگ اختلالی است که باعث بروز مشکلات متعددی می‌شود. این ناهنجاری باعث انقباضات ضعیف رگ می‌‌شود و فشار درون رگ را افزایش خواهد داد. نتیجه افزایش فشار درون رگ، تجمع مایع درون پاها است که باعث بروز درد مداوم، احساس سنگینی، خستگی پاها، خارش و گرفتگی آنها خواهد شد. در صورتی که فشار درون رگ خیلی زیاد باشد خون به زیر سطح پوست نشت می‌‌کند و باعث می‌‌شود رنگ پوست به صورت قهوه ای مایل به سیاه دیده شود. با گذر زمان پوست این ناحیه دچار مشکل می‌‌شود و به علت تشکیل بافت اسکار ساختاری شبیه چوب سفت را به وجود می‌آورد. متاسفانه در موارد حاد پوست ترک می‌خورد و زخم می‌شود.

واریس چگونه موجب ورم پا می‌شود؟

ورم پا (که به آن ادم نیز گفته می‌شود) ممکن است نشانه‌ی شایع یک بیماری عروقی نظیر واریس باشد. در اکثر بیماران تورم از قوزک پا آغاز و می‌تواند به کف پا و ساق پاها گسترش پیدا کند. افرادی که دارای ورم پا هستند ممکن است تورم را ببینند و یا اینکه قادر به دیدن آن نباشند اما آن را حسی شبیه احساس سنگینی و سفتی توصیف می‌کنند. ورم پاها ممکن است گرم و نسبت به لمس حساس باشد. تورم پا در اثر واریس به علت گردش خون ضعیف اتفاق می‌افتد. با جمع شدن خون در بافت‌های ساق پا، فشاری ایجاد می‌شود که سیستم لنفاوی را تحریک به تولید لنف می‌کند لنف مایعی است که به جابه‌جا شدن گلبول‌های سفید خون کمک می‌کند. مایع لنفاوی فشار مضاعفی را ایجاد می‌کند که به علت واریس، این فشار به‌درستی در بدن توزیع نمی‌شود و درنتیجه تورم در پا اتفاق می‌افتد.

دلایل بروز

• ایستادن و نشستن طولانی‌مدت به‌خصوص در هوای گرم می‌تواند موجب تجمع بیش‌ازحد مایع در کف پا، مچ پا و ساق پا می‌شود.
• دریچه‌های بسیار کوچک درون رگ‌های پا ممکن است ضعیف شده و درنتیجه موجب بروز مشکل شایعی به نام نارسایی وریدی گردند. این مشکل کار رگ‌ها در پمپاژ کردن خون به قلب را دشوارتر می‌کند و منجر به بروز واریس و تجمع مایع بیش‌ازحد می‌شود. افزایش میزان ورم پا در فصل تابستان بیشتر به این مسئله ارتباط دارد چراکه وقتی دما بالاتر رود یا فعالیت شما زیاد است، رگ‌ها گشاد می‌شوند.
• بارداری می‌تواند موجب بروز ادم (ورم) در پاها شود چون‌ که در این دوران رحم بر روی بزرگ سیاهرگ فشار وارد می‌کند.

عوامل خطر

واریس و علائم مرتبط مثل تورم پا معمولاً افرادی را درگیر می‌کند که ساعات زیادی را سر پا می‌ایستند. سابقه خانوادگی ابتلا به واریس، چاقی و بارداری نیز احتمال ابتلای شما را به واریس افزایش می‌دهد. درد ساق پا می‌تواند به شکل درد ضربان دار، درد مبهم مداوم، درد سوزشی یا احساس گزگز یا احساس ناخوشایند باشد که توصیف کردن آن دشوار است و حالات آن متغیر و متفاوت می‌باشد.

تشخیص

 پزشک برای تشخیص واریس به بررسی سابقه پزشکی شما می‌پردازد و سپس معاینات جسمانی را انجام خواهد داد تا بتواند محل و وسعت بروز این اختلال را مشخص نماید. مهمترین بخش در فرآیند ارزیابی انجام سونوگرافی از عروق است تا عملکرد صحیح رگ‌ها بررسی شود. متخصص سونوگرافی به بررسی نحوه گردش خون می‌‌پردازد و متوجه می‌‌شود که خون در حال برگشت از که از این وضعیت تحت عنوان رفلاکس خون یا می‌‌شود. او همچنین به بررسی علایم و نشانه‌های تشکیل لخته خون یا آسیب دیدگی حاصل از یک لخته خون قدیمی ‌می‌‌پردازد. گاهی اوقات ارزیابی برخی از رگ‌ها با انجام معاینه جسمانی یا سونوگرافی ساده دشوار است به ویژه اگر رگ واریسی درون شکم یا لگن قرار داشته باشد که در این شرایط پزشک درخواست انجام سی تی اسکن یا اسکن ام آر آی را خواهد داد. در برخی موارد پزشک از یک روش تهاجمی که سونوگرافی نام دارد استفاده خواهد کرد. در این روش پزشک ماده حاجب را به درون پا تزریق می‌کند و توسط اشعه ایکس از این ناحیه عکس برداری خواهد کرد. این روش عکس برداری می‌‌تواند اطلاعات خوبی را در خصوص نحوه گردش خون و محل گردش آن یا وجود انسداد در رگ یا نشت خون در اختیار پزشک قرار دهد. برخی از روش‌هایی که برای معاینه عروق واریسی مورد استفاده قرار می‌گیرند به شرح زیر می‌باشند:

 اولتراسوند داپلکس

 اولتراسوند داپلکس یک نوع سونوگرافی است که با هدف بررسی گردش خون و ساختار عروق پا انجام می‌شود.

 اولتراسوند تریپلکس

التراسوند تریپلکس شبیه التراسوند داپلکس است که از ماده حاجب برای نشان دادن مسیر جریان خون استفاده می‌‌کند.

 ونوگرافی تشدید مغناطیسی

 در این روش تشخیصی از یک کامپیوتر و میدان مغناطیسی بزرگ برای بررسی رگ‌ها استفاده می‌شود. پزشک ماده حاجب را به درون رگ تزریق می‌‌کند تا بتواند ساختار آن را بهتر مشاهده کند. این روش می‌‌تواند در تشخیص سایر علل بروز درد پا موثر باشد.

 سی تی اسکن

 سی تی اسکن یک روش تشخیصی عکس برداری دیگر است که از اشعه ایکس و یک کامپیوتر برای تهیه تصاویر از بدن استفاده می‌شود.

روش‌های درمان واریس و ورم پا

 به بیمارانی که به علت واریس در حال تجربه ورم پا هستند گفته می‌شود که در روز چندین بار به مدت ۱۵ تا ۳۰ دقیقه پای خود را بالا نگه دارد. بالا نگه‌داشتن پا به تخلیه خون از پا کمک می‌کند که این امر موجب کاهش فشار و ورم می‌شود.

 اصلاح سبک زندگی

 پیروی کردن از برخی روش‌های مراقبتی می‌‌تواند در بهبود وضعیت رگ‌های واریسی مفید باشد. برخی از نکاتی که می‌‌توانند به شما برای اصلاح سبک زندگی کمک کند به شرح زیر می‌باشد:

• رژیم غذایی خود را تغییر دهید و در میزان مصرف مواد غذایی دقت داشته باشید. از مواد غذایی سالم تر استفاده کنید و سعی کنید تعداد دفعاتی که به رستوران می‌روید را کاهش دهید تا تغییرات مهمی در سبک زندگی شما ایجاد شود. همه ما به خوبی می‌‌دانیم که کاهش وزن با تاثیرات مثبتی بر سلامت عمومی بدن همراه است. کاهش وزن اضافی بدن باعث می‌‌شود از میزان فشاری که به رگ‌های پا وارد می‌شود کاسته شود تا به این ترتیب گردش خون بهبود پیدا کند.
• از نشستن یا ایستادن به مدت طولانی خودداری کنید زیرا ایستادن یا نشستن به مدت طولانی بدون تغییر وضعیت بدن می‌‌تواند تاثیرات بدی را بر سلامت رگ‌های شما بگذارد. سعی کنید مدت زمان ایستادن یا نشستن خود را اصلاح کنید تا گردش خون در پای شما بهتر انجام شود.
• همیشه از لباس راحت و گشاد استفاده کنید زیرا پوشیدن لباس تنگ باعث می‌شود گردش خون در ناحیه ران، لگن و کمر مختل شود. پوشیدن لباس تنگ باعث محدود شدن میزان گردش خون و دامنه حرکات شما خواهد شد و با تاثیرات منفی بر سلامت عروق همراه است.
• از جوراب واریس استفاده کنید. استفاده از جوراب واریس در تعداد زیادی از افرادی که دچار واریس هستند باعث بهبود تورم و درد خواهد شد. اگر شما به واسطه شغلی که دارید مجبور هستید مدت زیادی بایستید یا بنشینید استفاده از جوراب واریس برای شما ضروری خواهد بود. البته استفاده از جوراب واریس باید با مشورت پزشک باشد و از مراکز معتبر عرضه محصولات پزشک تهیه گردد.

تمرینات ورزشی

تمرینات ورزشی مثل پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا مؤثر و مفیدند. زمانی که پا در حال فعالیت باشد عضلات پا به پمپاژ خون در رگ‌ها کمک می‌کنند. این امر باعث می‌شود که تجمع خون در رگ‌های واریسی محدود و برخی از علائم واریس کاهش پیدا کنند اما بیماری متوقف می‌شود. جهت درمان کامل تورم پا که در اثر واریس ایجاد شده است باید علت‌های اصلی بروز این مشکل بررسی گردد.

تمرینات ورزشی مثل پیاده‌روی، دوچرخه‌سواری و شنا مؤثر و مفیدند. زمانی که پا در حال فعالیت باشد عضلات پا به پمپاژ خون در رگ‌ها کمک می‌کنند. این امر باعث می‌شود که تجمع خون در رگ‌های واریسی محدود و برخی از علائم واریس کاهش پیدا کنند اما بیماری متوقف می‌شود. جهت درمان کامل تورم پا که در اثر واریس ایجاد شده است باید علت‌های اصلی بروز این مشکل بررسی گردد.

اسکلروتراپی

اسکلروتراپی که با نام تزریق درمانی نیز شناخته می‌شود، معمولاً اولین گزینه درمانی برای رفع وریدهای عنکبوتی، وریدهای رشته‌ای و واریس‌های کوچک است. پزشک یک ماده شیمیایی آزاردهنده و محرک را که می‌تواند به شکل مایع یا کف باشد را به رگ تزریق می‌کند تا رگ متورم و به هم چسبیده و مسدود شود. گردش خون در بدنتان ضعیف نمی‌شود چون رگ‌های خونی سالم مجاور، کار رگ‌های بسته‌شده را جبران می‌کنند.

لیزر درمانی سطحی

وریدهای عنکبوتی و وریدهای رشته‌ای و رگ‌های واریسی کوچک را می‌توان به‌وسیله‌ی لیزری که بر روی سطح پوست اعمال می‌شود درمان کرد. لیزر طول‌موج معینی از نور را ساطع و منتشر می‌کند که بدون آسیب رساندن به بافت‌های مجاور، رگ موردنظر را گرم و آن را از بین می‌برد. جهت محافظت از چشم‌ها در برابر پرتوهای لیزر سرگردان لازم است که از عینک مخصوص استفاده کنید.

درون درمانی ورید (به‌وسیله لیزر یا امواج رادیویی)

این روش درمانی که با نام اندوونوس نیز شناخته می‌شود جهت درمان رگ‌های واریسی عمیق‌تر به کار می‌رود. رگ دارای مشکل به‌وسیله سونوگرافی تعیین موقعیتمی شود و سپس یک کاتتر کوچک درون رگ قرار داده می‌شود. این کاتتر یا از خود لیزر و یا رادیوفرکانسی (RF) منتشر می‌کند که موجب جمع و مسدود شدن رگ می‌گردد. همانند دیگر روش‌های درمانی، رگ‌های سالم مجاور گردش خون طبیعی را حفظ می‌کنند. ممکن است درد و تورم اتفاق بیفتد و لازم است که حداقل به مدت دو هفته جوراب واریس بپوشید. رگ‌های سطحی متصل به رگ‌های درمان شده معمولاً پس از انجام درمان جمع می‌شوند.

جراحی

چنانچه روش‌های فوق در درمان واریس که موجب بروز تورم در پا می‌گردند ناموفق بودند، انجام عمل جراحی  تنها روشی است که توصیه می‌شود.

• بستن و برداشتن ورید یک فرایند جراحی است که شامل مسدود کردن رگ‌های واریسی در ارتباط با رگ‌های سطحی اصلی در ناحیه ران و سپس استفاده از یک ابزار مخصوص برای برداشتن رگ‌ها می‌باشد. این عمل در اتاق جراحی و تحت بیهوشی عمومی انجام می‌شود.
• فلبکتومی روشی با حداقل تهاجم است که از آن جهت درمان رگ‌های واریسی سطحی پا استفاده می‌شود. این فرایند درمان معمولاً در مطب پزشک و تحت بی‌حسی موضعی انجام می‌شود. برای ایجاد برش‌های بسیار کوچک، از یک اسکالپل (چاقوی جراحی) یا سوزن کوچک و جهت برداشتن رگ‌ها از یک قلاب فلبکتومی بهره گرفته می‌شود.

 سوالات متداول درباره واریس

 آیا رگ‌های واریسی فقط از لحاظ زیبایی مشکل ایجاد می‌کنند؟

 اگرچه تعداد زیادی از افراد فکر می‌‌کنند که واریس فقط از لحاظ زیبایی مشکل آفرین است جالب است بدانید که درمان نکردن رگ‌های واریسی باعث پیشرفت بیماری رگ‌ها و بروز درد شدید، گرفتگی پا، تورم، بی قراری پا، احساس خستگی و سنگینی در پاها، خارش، زخم شدن و تغییر رنگ پا خواهد شد.

 آیا فقط زنان دچار واریس می‌شوند؟

 اگرچه زنان بیشتر از مردان دچار واریس می‌شوند حدود ۴۰ درصد از مردان نیز تا سن ۶۰ سالگی به این اختلال مبتلا خواهند شد. متأسفانه آقایان دیر به فکر درمان مشکل خود می‌افتند و واریس رگ‌ها به مرحله آخر می‌رسد و عوارض و مشکلات بسیاری را به وجود می‌آورد. اگر شما دچار چنین اختلالی هستید بهتر است هر چه زودتر به پزشک مراجعه کنید تا از بدتر شدن علائم شما جلوگیری شود.

 برای جلوگیری از واریسی شدن رگ‌ها چه باید کرد؟

 اگر چه ممکن است نتوان به طور کامل از واریسی شدن رگ‌ها جلوگیری کرد می‌‌توان به کمک برخی روش‌ها به بهبود سلامت آنها پرداخت. انجام دادن فعالیت جسمانی از قبیل پیاده روی، شنا یا دوچرخه سواری یک روش شگفت انگیز برای پمپاژ خون به سمت بالا و برخلاف نیروی جاذبه است که باعث بهبود گردش خون خواهد شد. استفاده از جوراب واریس با جلوگیری از تجمع خون در رگ‌های پا باعث بهبود گردش خون خواهد شد.

 هنگامی‌ که به پزشک مراجعه می‌کنم چه کاری را انجام می‌دهد؟

 پزشک به طور کامل به بررسی سابقه پزشکی شما می‌‌پردازد و معاینات جسمانی را انجام خواهد داد و درخواست انجام عکس برداری از رگ‌های واریسی را خواهد داد. اسکن اولتراسوند به پزشک کمک می‌کند تا بتواند به تشخیص نقاط آسیب دیده رگ‌ها بپردازد و اقدامات لازم را برای درمان آنها انجام دهد.

 آیا درمان رگ‌های واریسی درد دارد؟

 معمولاً افرادی که به درمان رگ‌های واریسی خود می‌‌پردازند و ادعا می‌‌کند که در طول درمان درد خفیفی را احساس کرده‌اند. پزشک برای کاهش میزان درد در طول درمان از بیحسی موضعی استفاده می‌‌کند تا بیمار حس بدی نداشته باشد.

 آیا از بین رفتن رگ و عملکرد آن مشکل ایجاد می‌کند؟

 پاسخ این سوال منفی است. این رگ‌ها بخشی از سیستم اعصاب روی پوست هستند که این سیستم شامل تعداد زیادی رگ است. هنگامی ‌که دریچه یک رگ آسیب می‌بیند یا دچار بیماری می‌شود از پمپاژ صحیح خون به سمت قلب جلوگیری خواهد کرد. در نتیجه از میزان کارآیی رگ کاسته می‌‌شود و امکان ترمیم آن وجود نخواهد داشت. هنگامی‌ که رگ آسیب دیده، مسدود شود خون به درون عروق سالم جاری می‌‌شود و گردش خون به طور صحیح انجام خواهد شد. رگ‌های آسیب دیده هیچ گونه کاربردی ندارند و نمی‌توان از آنها برای پیوند در سایر نقاط بدن استفاده کرد. اما همان طور که در قسمت بالا اشاره کردیم سیستم عصبی ما شامل تعداد زیادی رگ است به همین دلیل رگ‌های سالم دیگری وجود دارد که می‌تواند در صورت نیاز به پیوند رگ از آنها استفاده نمود.

 لیزر درمانی چیست؟

 لیزر درمانی روشی است که از نور لیزر برای تخریب رگ آسیب دیده استفاده می‌‌کند و به صورت سرپایی و تحت بیهوشی موضعی انجام خواهد شد. انجام این روش چیزی حدود ۴۰ دقیقه طول می‌کشد. در این روش رشته فیبری لیزر به کمک التراسوند وارد رگ می‌‌شود و به کمک بی‌ حسی موضعی، رگ بی حس خواهد شد. سپس فیبر لیزر به ژنراتور لیزر متصل می‌‌شود و به آرامی از رگ خارج می‌‌شود و رگ را مسدود می‌نماید تا از رفلاکس آن جلوگیری شود. برخی از عوارض جانبی احتمالی ناشی از این روش عبارتند از بی حسی، احساس سوزن سوزن شدن و ترومبوز عمیق وریدی در پاها. ممکن است بیمار به مدت ۴ هفته دچار کبودی و درد خفیف شود.

 آیا بارداری در واریسی شدن رگ‌ها نقش دارد؟

 بارداری باعث واریسی شدن رگ‌ها نمی‌شود اما می‌تواند زمینه بروز این اختلال را فراهم کند. در دوران بارداری گردش خون در بدن افزایش پیدا می‌‌کند تا نیازهای جنین در حال رشد تامین گردد. افزایش گردش خون باعث می‌‌شود که به بدن فشار وارد شود و سیستم عروق بدن ضعیف شوند. جنین در حال رشد می‌‌تواند به عروق ناحیه لگن فشار وارد کند و در نتیجه در گردش خون اختلال ایجاد نماید. اخیراً محققان متوجه شده‌اند که تغییر در سطح هورمون‌ها در این دوران می‌تواند باعث گشاد شدن رگ‌ها شود. در صورتی که رگ‌های دردناک واریسی پس از زایمان از بین نرود باید به پزشک مراجعه کرد تا ارزیابی شوند و در صورت نیاز اقدامات درمانی لازم انجام شود. در برخی موارد حدود ۶ ماه پس از زایمان این رگ‌ها بهبود پیدا می‌‌کند و بیمار نیازی به درمان ندارد.

 اگر واریس رگ‌ها و ورم پا درمان نشود چه اتفاقی رخ می‌دهد؟

 در صورتی که واریس رگ‌ها و ورم پا درمان نشود فرد دچار زخم شدن پوست، تشکیل لخته خون و حتی ترومبوز عمیق وریدی خواهد شد به همین دلیل بهتر است هر چه زودتر به درمان واریس رگ‌ها پرداخت از پیشرفت بیماری جلوگیری گردد زیرا علاوه بر آن که ممکن است باعث بروز ترومبوز عمیق ورودی شود سلامت فرد را نیز به خطر می‌‌اندازد و هزینه زیادی را نیز به او تحمیل خواهد کرد. خوشبختانه می‌توان به راحتی به درمان رگ‌های واریسی پرداخت. اگر شما هر گونه سوالی در خصوص درمان این اختلال دارید می‌‌توانید با پزشک خود مشورت نمایید.

 آیا احتمال عود رگ‌های واریسی پس از جراحی وجود دارد؟

 همیشه این سوال توسط افرادی که واریس دارند پرسیده می‌‌شود اما اجازه بدهید ما یک سوال از شما بپرسیم، چگونه رگی که توسط لیزر یا رادیوفرکانسی سوزانده شده است دوباره واریسی خواهد شد؟ در این روش‌های درمانی به طور کامل رگ سوزانده می‌شود و رگ‌های جدیدی تشکیل می‌شوند که اگر این رگ‌ها نیز واریسی می‌شود نیاز به جراحی نخواهند داشت و به کمک لیزر یا رادیوفرکانسی درمان می‌شوند.

 دوران بهبود پس از جراحی واریس چقدر طول می‌کشد؟ 

 پس از جراحی واریس شما اصلاً نیازی به استراحت در منزل نخواهید داشت و می‌توانید روز بعد به انجام فعالیت‌های روزمره خود بپردازید فقط باید پس از آن هر روز حدود ۲ کیلومتر پیاده روی کنید.

 تغییر در سبک زندگی برای درمان واریس رگ‌ها و ورم پا شامل چه مواردی است؟

 همان طور که می‌دانید تغییر در سبک زندگی نقش مهمی را در سلامت انسان ایفا می‌کند. گاهی اوقات بر اساس شرایطی که شما دارید و نوع دردی که احساس می‌‌کنید ممکن است پزشک به شما بگوید که فقط با اصلاح سبک زندگی خود می‌توانید به درمان واریس رگ‌ها بپردازید. مشاوره با پزشک تنها راه حلی است که به شما کمک می‌کند بدانید که آیا تغییر در سبک زندگی برای کنترل نارسایی وریدی مزمن کافی است یا خیر.

 منظور از تغییر در سبک زندگی چیست؟

 منظور از تغییر در سبک زندگی اصلاح نحوه زندگی کردن شما است که معمولاً یک اقدام چالش برانگیز محسوب می‌‌شود اما هنگامی ‌که شما به تغییر در سبک زندگی خود می‌پردازید می‌توانید شاهد تاثیرات مثبت آن بر زندگی خود باشید. پس از این مرحله حتماً از تغییرات مثبتی که در زندگی خود ایجاد کردید احساس خوبی خواهید داشت.