چه افرادی بیشتر به بیماری واریس مبتلا میشوند؟ افراد چاق و مسن

هنگامی‌ که به مسئله فاکتورهای خطر می‌پردازیم این نکته به ذهن ما خطور می‌کند که باید از هر چیزی که سلامت شما را به خطر می‌‌اندازد و باعث بروز بیماری‌ها و مشکلات می‌‌شود دوری کنیم. برخی از فاکتورهای خطر برای ما قابل درک است اما برخی دیگر در تلویزیون و مطب پزشک توضیح داده می‌شود اما در برخی از افرادی که دچار واریس هستند آشنایی با فاکتورهای خطر بدون آشنایی کامل با واریس رگ‌ها و نحوه به وجود آمدن آنها درک فاکتورهای خطر دشوار خواهد بود.

 واریس چیست؟ 

 واریس به بزرگ شدن رگ‌های گفته می‌‌شود که از زیر سطح پوست قابل مشاهده هستند و به صورت آبی یا ارغوانی و پیچ خورده که شبیه یک گره هستند دیده می‌‌شوند. رگ‌های واریسی می‌توانند در هر نقطه از بدن به وجود بیاید اما بیشتر در پاها ایجاد می‌شوند. هموروئید نیز یک نوع رگ واریسی است که می‌تواند در دوران بارداری در اطراف مقعد یا در واژن ایجاد شود.

 چه کسانی بیشتر دچار واریس می‌شوند؟

  شایع ترین فاکتورهای خطر در بروز واریس به شرح زیر می‌باشند:

 سابقه خانوادگی

 ژنتیک شایع ترین فاکتور خطر در بروز رگ‌های واریسی است. ژن‌ها نقش مهمی را در زندگی ما ایفا می‌‌کنند و از رنگ موها تا ریسک بروز سرطان متغیر هستند و رگ‌های واریسی نیز استثنا نیستند. تعداد زیادی از افراد زمانی متوجه می‌شوند که واریس ارثی است که به پزشک خود می‌گویند مادربزرگ آنها نیز واریس داشته است و اکنون خود آنها دچار واریس شده اند. برخی از تحقیقات نشان داده است که اگر پدر و مادر دچار واریس باشند احتمال آنکه شما نیز این مشکل را داشته باشید ۹۰ درصد است و در صورتی که یکی از آنها دچار این اختلال باشد ریسک بروز آن در زنان ۶۲ درصد خواهد بود و در مردان این رقم برابر با ۲۵ درصد است. برخی از تحقیقات نشان داده که اگر هیچ یک از والدین واریس نداشته باشند و ریسک بروز آن در فرزندان شان ۲۰ درصد است. در افرادی که پدر و مادر آنها واریس ندارند ریسک بروز این اختلال ۲۰ درصد است که همچنان در این افراد نیز سابقه خانوادگی نقش مهمی را در واریسی شدن رگ‌ها ایفا می‌کند. در صورتی که یکی از والدین دچار این اختلال باشد ریسک بروز واریس در فرزندان آنها ۶۴ درصد است ولی در صورتی که هر دوی آن‌ها دچار این اختلال باشند ریسک واریسی شدن رگ‌ها در فرزندان شان ۹۰ درصد می‌باشد.

 جنسیت 

 واریس یک اختلال شایع در مردان و زنان است و تحقیقات نشان داده است که ۲۰ درصد از مردان و ۴۰ درصد از زنان در طول زندگی خود دچار واریس می‌شوند و برخی از عواملی که باعث افزایش ریسک بروز واریس در زنان شده است عبارت است از نوسانات هورمونی به ویژه هورمون پروژسترون و بارداری. اگر چه ریسک بروز واریس در زنان دو برابر بیشتر از مردان است برخی از انواع پیشرفته و حاد آن در میان مردان نیز دیده شده است. علائم و نشانه‌ها و عوارض واریس با توجه به جنسیت تفاوت دارد. تورم پاها که به بیماری واریس ارتباط دارد در میان مردان شیوع بیشتری دارد و ترومبوفلبیتیس سطحی در میان زنان شایع تر است.

 سن 

با بالا رفتن سن ریسک بروز واریس افزایش پیدا می‌‌کند افرادی که ۷۰ سال سن دارند در مقایسه با افرادی که ۴۰ سال سن دارند بیشتر دچار واریس خواهد شد و به طور کلی با بالا رفتن سن به صورت خطی ریسک بروز واریسی شدن رگ‌ها و واریس عنکبوتی افزایش پیدا می‌‌کند. ریسک بروز نارسایی وریدی و زخم شدن پاها نیز به دنبال بالا رفتن سن بیشتر خواهد شد.

 تحت فشار قرار گرفتن شکم  

 فعالیت‌هایی از قبیل برداشتن اجسام سنگین، سرفه کردن یا زور زدن برای دفع مدفوع باعث می‌‌شود که میزان فشار بر عروق پا افزایش پیدا کند.

 رژیم غذایی 

 رژیم غذایی سرشار از فیبر که مقدار چربی کمی دارد باعث می‌‌شود از میزان فشار در کولون کاسته شود و ریسک بروز واریس شدن رگ‌ها به حداقل برسد. واریسی شدن رگ‌ها در جوامع غربی شایع ‌تر از جوامعی است که در رژیم غذایی آنها فیبر زیادی وجود دارد اما فقط رژیم غذایی در بروز واریس تاثیر ندارد.

 جفت کردن پاها 

 جفت کردن باعث می‌شود که از میزان گردش خون در سراسر رگ‌های پا جلوگیری شود و تحت فشار قرار بگیرند اما به طور قطعی ثابت نشده که باعث می‌شود ریسک بروز واریس رگ‌ها یا رگ‌های عنکبوتی افزایش پیدا کند.

 چاقی و اضافه وزن  

 تعداد زیادی از تحقیقات نشان داده است که ریسک بروز واریس در افرادی که اضافه وزن دارند بیشتر از سایرین است. هنگامی‌ که در این تحقیقات مسئله سن مورد بررسی قرار گرفت و محققان متوجه شدند که ارتباط بین اضافه وزن و ریسک واریسی شدن رگ‌ها ضعیف تر است با این حال دلایل زیادی وجود دارد که نشان می‌‌دهد حفظ تناسب اندام در جلوگیری از واریسی شدن رگ‌ها نقش دارد پس از بروز بیماری واریس کاهش وزن تاثیری در کاهش علائم بیماری ندارد.

بارداری  

 مادران همیشه با علائم و نشانه‌های جسمانی روی بدن خود مواجه می‌‌شوند که نشان می‌‌دهد آنها یک کودک را به دنیا آورده اند که یکی از این علائم واریسی شدن رگ‌ها است. برخی از زنان می‌‌گویند که مشکلات واریس در آنها به زمان تولد بزرگترین کودکان آنها بر می‌گردد. پاهای ما وظیفه بازگشت خون به سمت بالا و بر خلاف جاذبه زمین را برعهده دارد. افزایش فشار بر روی لگن و شکم ناشی از بزرگ شدن جنین کار را دشوار می‌کند و در نهایت باعث می‌‌شود که رگ‌ها ضعیف شوند و نتوانند وظیفه خود را به طور صحیح انجام دهند. تاثیرات هورمونی در دوران بارداری نیز نقش مهمی را در بروز این اختلال ایفا می‌کنند زیرا هورمون پروژسترون در دوران بارداری باعث می‌شود که دیواره عروق ضعیف شوند و به راحتی متورم گردند. افزایش حجم خون در این دوران باعث می‌‌شود که ریسک واریسی شدن رگ‌ها افزایش پیدا کند.

 سبک زندگی و برخی مشاغل خاص 

 عروق بدن مجبور هستند که بر خلاف جاذبه زمین کار کنند و هر چه شما بیشتر روی پای خود بایستید کار آنها دشوار خواهد شد. آیا شغل شما هم با ایستادن به مدت طولانی همراه پس بدین شکل است؟ بدون شک ریسک بروز واریس در شما افزایش خواهد یافت و فعالیت‌های ورزشی سنگین از قبیل بدنسازی که با وزنه انجام می‌‌شود باعث می‌‌شود که فشار زیادی بر رگ‌ها وارد گردد.

 تروما یا جراحی در گذشته  

 عروق بدن دارای دریچه‌های یکطرفه هستند که خون را از پا به سمت غرب هدایت می‌‌کنند اجازه نمی‌‌دهند خون به سمت قلب برگردد و نیروی جاذبه زمین باعث دشوار شدن این وضعیت خواهد شد. مشکل زمانی به وجود می‌‌آید که به دلایل مختلفی عملکرد این دریچه‌ها مختل می‌شود که آسیب دیدگی و جراحی روی پا باعث می‌‌شود که عروق و دریچه‌های آنها عملکرد خود را از دست بدهند حتی ضربه‌ ای که در بیسبال به ران وارد می‌شود می‌تواند آنقدر قوی باشد که منجر به برگشت جریان خون به درون پا شود. رگ‌ها و دریچه‌های آنها نمی‌‌توانند به ترمیم خود بپردازند و به همین دلیل واریس رگ‌ها زمانی به وجود آمد که آسیب ایجاد شده تکمیل شده است.

 علل واریسی شدن رگ‌ها چیست؟  

 افزایش فشار خون درون رگ‌های سطحی پا باعث واریسی شدن آنها خواهد شد دو نوع رگ در پا وجود دارد. رگ‌های سطحی در نزدیک سطح پوست به وجود می‌آیند حال آنکه رگ‌های عمیق درون بافت عضلانی قرار دارند. واریس رگ‌ها در رگ‌های سطحی پا به وجود می‌‌آید. عروق عمیق ‌تر پا نیز وظیفه انتقال خون از پا به قلب را بر عهده دارند و یک رگ بزرگ در پا این کار را انجام می‌دهد. خون موجود درون عروق پا بر خلاف جاذبه و به سمت قلب حرکت می‌کند. خون توسط دریچه‌های یک طرفه درون رگ به سمت قلب بر می‌گردد. هنگامی ‌که عضلات پا منقبض می‌شوند عروق عمیق را فشرده خواهند کرد و دریچه داخل رگ‌ها باز می‌شود. هنگامی ‌که عضلات پا شل می‌شوند دریچه‌ها بسته می‌شود و از بازگشت خون به سمت عقب جلوگیری می‌کنند. هنگامی‌ که دریچه‌های یک طرفه ضعیف می‌شوند یا آسیب می‌‌بینند خون درون رگ‌های پا جمع می‌‌شود و فشار داخل رگ‌ها افزایش پیدا خواهد کرد. در افرادی که مستعد واریسی شدن رگ‌ها هستند افزایش فشار داخل رگ باعث کشیده شدن رگ خواهد شد. این کشیدگی رگ‌ها می‌تواند باعث ضعیف شدن دیواره رگ‌ها و آسیب دیدگی دریچه‌ها شود و به این ترتیب رگ‌های واریسی یا رگ‌های عنکبوتی به وجود بیایند سایر عواملی که باعث ضعیف شدن دریچه رگ‌ها می‌‌شود و منجر به واریسی شدن آنها می‌شود عبارتند از چاقی و اضافه وزن، بالا رفتن سن، آسیب دیدگی پا، بارداری، استعمال دخانیات، نوسانات سطح هورمونها و وراثت که دریچه رگ‌های فرد به صورت مادر زادی ضعیف است اگرچه واریسی شدن رگ‌ها یک اختلال پزشکی شدید نیست می‌تواند باعث بروز درد و ناراحتی و برخی مشکلات جدی تر از قبیل التهاب در پا یا لخته شدن خون شود. رگ‌های واریسی می‌توانند در برخی از افراد از لحاظ زیبایی مشکل به وجود بیایند. از آنجایی که رگ‌های واریسی می‌توانند در عروق سطحی پا به وجود بیایند معمولاً با برخی اختلالات جدی از قبیل ترومبوز عمیق وریدی ارتباط ندارند. در مواردی که فرد دچار واریس شده باشد ریسک بروز ترومبوز وریدی افزایش خواهد یافت که در این شرایط مستلزم توجه ویژه پزشکی است. علائم و نشانه‌های ترومبوز وریدی عبارت است از تورم شدید و ناگهانی پا و تشکیل لخته خون ممکن است به سمت قلب یا مغز حرکت کند.

 علائم و نشانه‌های واریس چیست؟

 علائم و نشانه‌های واریس که بسیار شایع هستند به شرح زیر می‌باشند اما هر فردی که دچار این اختلال است علائم و نشانه‌های متفاوتی را تجربه خواهد کرد. این علائم به شرح زیر می‌باشند:

• تغییر رنگ پوست
• زخم شدن پا
• راش پوستی
• احساس سنگینی، خارش یا سوزش در پاها

 واریس شدید در نهایت می‌تواند باعث بروز تورم خفیف و دائمی شود که مشکلات بسیار جدی پوست و بافت از قبیل زخم و کبودی را به دنبال داشته باشد که ترمیم نمی‌شوند. ممکن است علائم و نشانه‌های واریس شبیه سایر اختلالات پزشکی باشد به همین دلیل برای تشخیص این مشکل می‌‌توانید به پزشک مراجعه کنید.

 واریس چگونه تشخیص داده می‌شود؟ 

 پزشک علاوه بر انجام معاینه کامل جسمانی و بررسی سابقه پزشکی شما از روش‌های تشخیصی برای واریس استفاده می‌کنند که برخی از آنها به شرح زیر می‌باشند:

• سونوگرافی داپلکس یک نوع سونوگرافی عروق است که با هدف بررسی و ارزیابی جریان خون و ساختارهای عروق پا انجام می‌شود. عبارت داپلکس به این واقعیت اشاره دارد که از دو نوع سونوگرافی استفاده می‌شود که عبارتند از داپلر و B-mode که مورد دوم به ارائه تصاویر از عروقی می‌‌پردازد که مورد بررسی قرار گرفته اند. در سونوگرافی داپلر شدت و مسیر حرکت خون درون رگ بررسی خواهد شد.
• سونوگرافی تریپلکس روشی است که شبیه سونوگرافی داپلکس است و از رنگ برای ‌هایلایت کردن مسیر خون استفاده می‌کند. در این روش عروق که خون درون آن‌ها حرکت می‌کند به رنگ قرمز دیده می‌‌شوند و عروقی که خون در مسیر دیگر حرکت می‌‌کند به رنگ آبی دیده می‌‌شود و از مقیاس رنگ برای نشان دادن سرعت گردش خون استفاده خواهد شد.
• سونوگرافی رزونانس مغناطیسی یک روش تشخیصی است که یک میدان مغناطیسی بزرگ و امواج رادیو فرکانسی و یک کامپیوتر برای تهیه تصاویر دقیق از اعضا و ساختارهای درون بدن استفاده می‌کند. در این روش از فناوری رزونانس مغناطیسی و تزریق ماده حاجب برای مشاهده عروق استفاده می‌شود تا پزشک بتواند به خوبی به مشاهده عروق خونی بپردازد. این روش در برخی از موارد مفید است زیرا به جای شناسایی مشکلات عروقی به شناسایی علت بروز پا درد می‌‌پردازد.

 واریس چگونه درمان می‌شود؟

 معمولاً درمان واریس توسط پزشک و بر اساس فاکتورهای زیر تعیین می‌شود:

• سن و سال شما
• سلامت عمومی و سابقه پزشکی شما
• شدت بروز بیماری
• علائم و نشانه‌های شما
• میزان تحمل شما برای برخی داروهای خاص، روش‌های درمانی و جراحی
• انتظارات شما از درمان
• عقاید و نظرات شما

 در صورتی که شما هیچ گونه نشانه و علامت شدید نداشته باشید نیازی به درمان نخواهید داشت با این حال گاهی اوقات عدم درمان واریس باعث بزرگ شدن آن خواهد شد. درمان واریس هم شامل روش‌های جراحی است و هم روش‌های غیر جراحی.

 بالا نگه داشتن پا 

 پزشک از شما می‌خواهید در طول روز ۳ تا ۴ بار و هر بار به مدت ۱۵ دقیقه پای خود را بالاتر از سطح قلب تان قرار دهید. در صورتی که شما به مدت طولانی می‌ایستید یا می‌‌نشینید بهتر است گاهی اوقات پای خود را خم کنید تا خون بهتر در پای شما گردش کند. اگر شما دچار واریس خفیف تا متوسط هستید بالا نگه داشتن پاها باعث می‌شود که از میزان تورم پا و سایر علائم و نشانه‌های شما کاسته شود.

 استفاده از جوراب واریس

 استفاده از جوراب واریس باعث می‌‌شود که عروق پا فشرده شوند و این کار باعث می‌شود که از برگشت جریان خون به عقب جلوگیری شود به علاوه جوراب واریس به بهبود زخم‌های پوستی کمک می‌کند و از به وجود آمدن زخم‌های بیشتر جلوگیری خواهد کرد. استفاده از جوراب واریس یک روش موثر برای درمان واریس است به شرط آنکه شما هر روز از آن استفاده کنید تا به این ترتیب نیازی به روش‌های درمانی تهاجمی نداشته باشید.

 اسکلروتراپی

 اسکلروتراپی رایج ترین روش برای درمان عروق عنکبوتی و واریس است. در این روش محلول سالین یا محلول شیمیایی به درون رگ‌های واریسی تزریق می‌‌شود و باعث می‌‌شود سفت شده و دیگر درون آن‌ها پر از خون نشود. خونی که به طور طبیعی از طریق این رگ‌ها به قلب بر می‌گردد توسط سایر رگ‌ها به قلب برگشت خواهد کرد. این رگ‌ها که سالین به درون آنها تزریق شده است در نهایت از بین می‌‌روند و بافت اسکار توسط بدن جذب می‌شود.

 لیزر درمانی 

 لیزر درمانی یک روش درمانی برای بهبود واریس رگ‌ها است و تا همین چند سال اخیر لیزر درمانی رایج ترین روش برای درمان رگ‌های عنکبوتی روی صورت مورد استفاده قرار می‌گرفته است. امروز لیزر درمانی با جدیدترین فناوری برای درمان موفقیت آمیز واریس مورد استفاده قرار می‌گیرد. در این روش پزشک یک رشته کوچک و باریک را از طریق یک کاتتر به درون رگ واریسی ارسال می‌کند. این رشته به ارسال انرژی لیزر می‌‌پردازد و رگ واریسی تخریب خواهد شد. در نهایت رگ بسته می‌‌شود و بدن به جذب آن می‌پردازد.

 ابلیشن 

 در این روش پزشک یک لوله باریک و انعطاف پذیر که کاتتر نام دارد را به درون رگ واریسی هدایت می‌کند. نوک کاتتر به دیواره رگ واریسی برخورد می‌‌کند و بافت رگ را از بین می‌برد. پس از تخریب شدن، رگ دیگر نمی‌تواند به انتقال خون بپردازد و توسط بدن جذب خواهد شد.

 بستن رگ 

 در این روش رگ‌های واریسی درون پا و رگ‌های سطحی بسته می‌شوند و از پا خارج می‌‌شوند. خارج کردن رگ‌های واریسی از پا تاثیری بر روی گردش خون در پاها ندارد زیرا رگ‌های عمیق بدن وظیفه گردش خون را برعهده دارند.

 خارج کردن رگ از طریق برش کوچک

 در این روش پزشک از طریق برش‌های کوچک به خارج کردن رگ می‌پردازد و این کار به تنهایی یا در کنار روش بستن رگ انجام می‌شود.

فلبکتومی ‌

 در این روش از یک نور روشن برای نشان دادن رگ استفاده می‌‌شود و پزشک دستگاه را از طریق یک برش کوچک وارد رگ می‌کند تا به کمک ساکشن رگ را تخلیه نماید.

 چگونه از بروز واریس جلوگیری کنیم؟ 

 برخی از اقداماتی که می‌‌توانید برای پیشگیری از واریس انجام دهید عبارت است از حفظ تناسب اندام، ورزش کردن به طور منظم و قرار دادن پاها روی یک سطح مرتفع در هنگام نشستن. از پوشیدن لباس‌هایی که از ناحیه کمر و پهلو یا ران تنگ هستند خودداری کنید و کفش پاشنه بلند نپوشید و از جفت کردن پاها در هنگام نشستن خودداری کنید. به مصرف غذاهای سرشار از فیبر بپردازید تا از بروز یبوست جلوگیری شود و شما دچار واریس نشوید. اگرچه این روش‌های درمانی می‌‌تواند در برخی از افراد از واریسی شدن رگ‌ها جلوگیری کنند ولی در افرادی که ریسک بروز این مشکل وجود دارد روند شروع بیماری را آهسته خواهند کرد.