رگهای واریسی فقط یک مشکل ظاهری نیستند. بلکه علاوه بر ایجاد ظاهر نامطلوب، باعث ایجاد درد و ناراحتی و بروز برخی علائم پایدار از جمله تورم، احساس لرز و گرفتگی ساق پا می‌شوند. عوارض جدی آن نیز ممکن است با گذشت زمان ایجاد شود، مانند فلبیت (التهاب ورید)، لخته شدن خون، درماتیت و زخم دردناک رگ که در موارد شدید ممکن است منجر به قطع عضو شود. درمان‌های مختلف بسیاری در کلینیک مراقبت واریس وجود دارد که متناسب با موارد فردی، ترجیحات شخصی و بودجه انتخاب می‌شوند.
در این مقاله درباره اینکه واریس چیست، چه کسی به آن‌ها مبتلا می‌شود و چه گزینه‌های درمانی برای آن‌ها وجود دارد، و همچنین راهکارهای مدیریتی برای کمک به کاهش ناراحتی ناشی از وازیس توضیح داده شده است.
واریس چیست؟
دو سیستم وریدی در پاهای ما وجود دارد. رگهای عمیق و رگهای سطحی که توسط رگهای پرفوراتور کوچکتر به هم متصل می‌شوند. بیشتر واریس‌ها در نتیجه مشکلات اصلی رگهای سطحی یا سافنوس‌ها است که خون را از سایر رگهای سطحی جمع می‌کند.
دریچه‌های یک طرفه موجود در رگ‌ها جریان خون را به سمت قلب هدایت می‌کنند. در پاها که شایع‌ترین محل ایجاد واریس هستند، این دریچه‌ها از اهمیت ویژه‌ای برخوردار هستند زیرا باعث جریان خون در جهت مخالف نیروی گرانش زمین می‌شوند. زمانی که یک یا چند دریچه از کار بیفتد، خون می‌تواند در آن بخش جمع شده و باعث ایجاد برآمدگیو ظاهر دردناک رگهای واریسی شود. دیواره‌های ضعیف ورید نیز مشکل را بدتر می‌کنند.
هنگامی که خون به دلیل دریچه‌های ضعیف به عقب برمی‌گردد، به آن ریفلاکس می‌گویند. رگهای عمیق‌تر که در داخل و بین عضلات قرار دارند، مانند رگهای سطحی به این مشکل دچار نمی‌شوند، زیرا انقباض عضلانی (هنگام راه رفتن و غیره) رگ‌ها را فشرده می‌کند، یک عمل پمپاژ ایجاد می‌شود که خون را به قلب باز می‌گرداند و از آن پشتیبانی می‌کند. با این حال، رگهای نزدیک به سطح، به طور کلی پشتیبانی بسیار کمی دارند.
همه واریس‌ها ناشی از مشکل در رگهای سافنوس و پرفوراتور نیستند. هر نوع ورید سطحی پا می‌تواند به یک رگ واریسی تبدیل شود. هرچند این رگ‌ها که احتمال واریسی شدن کم‌تری دارند، کمتر معمولاً کوچک هستند و علائم کمی دارند. با این حال، شدت علائم همیشه به ظاهر رگ‌ها مربوط نمی‌شود و حتی بزرگ بودن آن‌ها ممکن است باعث ناراحتی کمی شوند یا هیچگونه ناراحتی ایجاد نکنند.
رگهای واریسی هیچ هدف مفیدی ندارند. مسیرهای جایگزین قبلاً برای دور زدن رگهای غیر طبیعی واریس و بازگشت خون به قلب شکل گرفته است. فشرده سازی، بستن یا از بین بردن رگ واریسی باعث بهبود گردش خون و تسکین بسیاری از علائم می‌شود.
چه کسی دچار واریس می‌شود و چرا؟
در کشورهای غربی حدود ۴۰٪ از مردم از واریس رنج می‌برند و به نظر می‌رسد این مشکل ارثی باشد. استعداد این بیماری در بین فرهنگ‌های مختلف متفاوت است، اگرچه مشخص نیست که منشا آن ژنتیکی است یا به سبک زندگی مربوط می‌شود (رژیم غذایی نامناسب و عدم فعالیت بدنی ممکن است تا حدودی موثر باشد).
به نظر می‌رسد زنان بیشتر از مردان به واریس مبتلا می‌شوند، احتمالاً به دلیل هورمون استروژن. به نظر می‌رسد مصرف قرص‌های ضد بارداری مبتنی بر استروژن یا هورمون درمانی خطر ابتلا به واریس را افزایش می‌دهد. زنانی که بارداری را تجربه کرده‌اند، احتمال ابتلا به واریس در آن‌ها بیشتر است، زیرا هورمون‌های ترشح شده در دوران بارداری دیواره رگ‌ها را شل می‌کند و وزن کودک نیز فشار زیادی به رگهای پا وارد می‌کند. اگرچه رگهای واریسی که در دوران بارداری ایجاد می‌شوند اغلب طی چند ماه پس از زایمان از بین می‌روند.
رژیم غذایی نامناسب، چاقی، سیگار کشیدن، سبک زندگی بی‌تحرک، و ایستادن طولانی مدت خطر ایجاد رگهای واریسی را افزایش می‌دهد.
علائم واریس
علائم واریس می‌تواند از خفیف تا شدید باشد. رگهای واریسی معمولاً به صورت خطوط متورم متمرکز به رنگ آبی تیره یا بنفش زیر پوست ایجاد می‌شوند. در کنار این نشانه‌ها، ممکن است علائم جزئی مانند موارد زیر نیز مشاهده شود:
- درد، خستگی و احساس سوزش و همچنین سنگینی در پاها که ممکن است با ایستادن یا نشستن طولانی مدت بدتر شود
- تورم در پا و / یا مچ پا
- احساس خارش در رگهای آسیب دیده
- ناراحتی در اندام تحتانی
- گرفتگی عضلات در پاها که نشانه گردش خون ضعیف است
علائم جدی واریس می‌تواند شامل تورم در پاها، درد شدید ساق پا، التهاب با تغییر رنگ در پوست یا زخم‌های باز باشد که در صورت بروز تروما ممکن است خونریزی کند.
چه زمانی باید به پزشک واریس مراجعه کنید
وریدهای واریسی که باعث درد و ناراحتی نمی‌شوند، معمولاً به مراقبت پزشکی احتیاج ندارند. اما ممکن است لازم باشد در صورت تجربه موارد زیر با پزشک خود صحبت کنید:
- ناراحتی و درد در رگ‌ها
- درد یا سوزش روی پوست که واریس در آن قرار دارد
- درد شدید در پاها که خواب شما را مختل می‌کند
علاوه بر این، اگر فکر می‌کنید که واریس شما به میزان قابل توجهی روی زیبایی پاهای شما تأثیر گذاشته است، می‌توانید برای صحبت درباره برخی از روش‌های درمانی به پزشک مراجعه کنید.
در کلینیک درمان واریس از چه روش‌های تشخیصی استفاده می‌شود؟
علاوه بر دریافت تاریخچه پزشکی کامل و معاینه فیزیکی، روش‌های تشخیصی واریس در کلینیک مراقبت واریس شامل موارد زیر یا ترکیبی از موارد زیر است:
سونوگرافی داپلکس
سونوگرافی دوبلکس نوعی سونوگرافی عروقی است که برای ارزیابی جریان خون و ساختار رگهای پا انجام می‌شود. اصطلاح “داپلکس” به این موضوع اشاره دارد که از دو حالت سونوگرافی استفاده می‌شود. حالت داپلر و حالت B. مبدل حالت B (مانند میکروفون) تصویری از رگ مورد نظر را ایجاد می‌کند. پروب داپلر درون مبدل، سرعت و جهت گردش خون در رگ را ارزیابی می‌کند.
تصویربرداری از جریان رنگ
تصویربرداری از جریان رنگ (که به نام سونوگرافی سه تایی نیز معروف است) نیز روشی مشابه با سونوگرافی داپلکس است که از رنگ برای برجسته کردن جهت گردش خون استفاده می‌کند. رگ‌هایی که خون در آن‌ها جریان دارد به رنگ قرمز و آبی در می‌آیند که هریک در یک جهت مختلف حرکت می‌کنند. همچنین از رنگ دیگری نیز به عنوان مقیاس سرعت جریان استفاده می‌شود.
ونوگرافی رزونانس مغناطیسی (MRV)
ونوگرافی رزونانس مغناطیسی یک روش تشخیصی است که با استفاده از ترکیبی از یک آهنربای بزرگ، فرکانس‌های رادیویی و یک رایانه برای تهیه تصاویر دقیق از اندام‌ها و ساختارها در بدن انجام می‌شود. MRV برای تجسم رگ‌ها از فناوری رزونانس مغناطیسی و رنگ کنتراست داخل وریدی (IV) استفاده می‌کند. رنگ کنتراست باعث می‌شود رگهای خونی روی تصویر اشعه ایکس به صورت مات ظاهر شوند و به پزشک اجازه می‌دهد رگهای خونی مورد ارزیابی را ببیند. MRV در بعضی موارد مفید است زیرا می‌تواند به غیر از مشکلات وریدی به تشخیص علل درد پا نیز کمک کند.
روش‌های درمانی در کلینیک درمان واریس
هرچه زودتر درمان واریس شروع شود، نتیجه موفقیت آمیزتر خواهد بود. درمان در کلینیک مراقبت واریس ممکن است در چندین مرحله انجام شود. در موارد شدید، مرحله اول معمولاً درمان ریشه مشکل است، رگهای سافنوس. ریفلاکس در این رگ‌ها بر روی رگهای شاخه‌ای که از آن‌ها جدا می‌شوند، تأثیر می‌گذارد. پس از رفع رگهای سافنوس، می‌توان علائم ثانویه را درمان کرد. رگهای عنکبوتی تقریباً همیشه با مشکلات عمیق‌تر ورید همراه هستند. بنابراین تحقیقات بیشتری برای شناسایی علت (که در ابتدا باید درمان شود) لازم است.
بیشتر درمان‌ها در مطب یا کلینیک با بی‌حسی موضعی و یا بدون بی‌حسی انجام می‌شود. بستن و برداشتن رگ در بیمارستان انجام می‌شود و ممکن است به بیهوشی عمومی نیاز داشته باشد.
بعد از هرگونه درمان، بیماران باید حدود دو هفته جوراب ساق بلند فشرده‌سازی بپوشند تا به بسته شدن رگ‌ها و جلوگیری از لخته شدن خون کمک کند. پیاده‌روی منظم نیز بخش مهمی از دوره بهبودی است، اگرچه ممکن است نیاز باشد برای مدتی از ورزش شدیدتر خودداری کنید. پزشک شما پس از درمان سونوگرافی را انجام می‌دهد تا از نبودن لخته خون اطمینان حاصل کند.
درمان اولیه واریس
اگر رگهای واریسی شما خیلی شدید نیستند، یا سعی در کاهش سرعت عود آن‌ها دارید، راهکارهای زیر می‌توانند موثر باشند:
- ورزش منظم، رژیم غذایی کم چربی و میوه و سبزیجات فراوان، و حفظ وزن در سطح سالم می‌تواند به جلوگیری از ایجاد مشکل واریس کمک کند.
- بالا بردن پاهایتان در صورت امکان می‌تواند باعث تسکین شود، همچنین جوراب‌های واریس می‌توانند به بهبود وضعیت شما کمک کنند. جوراب‌های واریس جوراب‌های الاستیکی هستند که از فشار مدرج برای فشار دادن رگهای شما استفاده می‌کنند و از جمع شدن یا برگشت خون به سمت عقب جلوگیری می‌کنند.
- آزمایشات بالینی قرص‌های شاه بلوط هندی ثابت کرده است که این دارو حداقل در کوتاه مدت، به دلیل وجود ماده شیمیایی طبیعی به نام آسین باعث کاهش درد، خارش و تورم می‌شود. به نظر می‌رسد این قرص بی‌خطر است، اگرچه ممکن است با برخی داروها تداخل دارویی داشته باشد (با پزشک خود مشورت کنید). همچنین اثر طولانی مدت آن مشخص نشده است.
- برخی کرم‌های آرایشی ادعا می‌کنند که ظاهر رگهای عنکبوتی را کاهش می‌دهند، اما هیچ مدرکی وجود ندارد که ثابت کند این کرم‌ها چیزی بیش از یک اثر جزئی دارند.
میکروسکلروتراپی و اسکلروتراپی با هدایت سونوگرافی
یک مایع یا فوم تحریک‌کننده به رگهای خونی تزریق می‌شود و به کمک فشار خارجی جوراب واریس، متورم شده و به هم می‌چسبند. در نهایت، رگ خونی توسط بافت اطراف جذب شده و از بین می‌شود. این روش درمانی اغلب به همراه سونوگرافی عروقی برای هدایت تزریق در رگهای بزرگتر و یا عمیق‌تر استفاده می‌شود.
فلبکتومی سرپایی
یک برش ریز بر روی ورید ایجاد می‌شود و رگ با استفاده از قلاب فلبکتومی کشیده می‌شود. کشیدن رگ تا زمانی ادامه پیدا می‌کند که رگ پاره شود یا دیگر نتوان آن را کشید. این روند در طول کل وریدی که باید استخراج شود تکرار می‌شود و نیازی به بخیه نیست.
لیزر درمانی اندوژن
این روش یکی از جدیدترین روش‌های درمانی موجود برای واریس است. بسته به اینکه کدام قسمت از ورید تحت درمان قرار می‌گیرد، ورید در نزدیکی زانو یا مچ پا سوراخ می‌شود و یک پروب لیزر ریز روی آن قرار می‌گیرد. لیزر فعال شده و باعث می‌شود دیواره‌های ورید به محض خارج شدن از بین بروند. این عمل کمی باعث ناراحتی می‌شود و به همین دلیل از بی‌حسی موضعی برای کاهش درد استفاده می‌شود. این روش درمانی ممکن است همراه با اسکلروتراپی هدایت شده با سونوگرافی مورد استفاده قرار گیرد.
ابلیشن رادیوفرکئونسی
مشابه روش درمانی و نتیجه لیزر درمانی اندوونوس، فركانس رادیویی نیز با استفاده از كاتتر برای گرم كردن خون و از بین بردن رگ، واریس را درمان می‌کند.
جراحی واریس
برشی در قسمت بالای پا بر روی ورید ایجاد می‌شود. سپس رگ را برش زده و گره می‌زنند (بستن). پس از آن یک سیم نازک را به داخل رگ وارد می‌کنند و آن را بیرون می‌کشند. برش‌های کوچکتر نیز ممکن است برای جدا کردن رگهای متصل در مسیر رگ مورد نیاز باشد.
خطرات درمانی واریس
همه روش‌های درمانی به احتمال زیاد منجر به کبودی موقت، درد، تغییر رنگ و التهاب می‌شوند. ترومبوز ورید عمقی (DVT) و بی‌حسی موقت به دلیل آسیب عصبی نادر است. در روش درمانی اسکلروتراپی، ممکن است خطرات بیشتر اما نادر شامل گیر افتادن خون در رگ‌ها (این مشکل با ترومبوز ورید عمقی متفاوت است)، پیگمنتاسیون در رگهای تحت درمان، واکنش آلرژیک به محلول و زخم پوستی وجود داشته باشد.
جلوگیری از واریس
شواهد اندکی در رابطه با راه حل‌های مؤثر برای جلوگیری از واریس وجود دارد. با این حال، روش‌های قابل توجهی برای کاهش علائم واریس وجود دارد. به عنوان یک قاعده، بهتر است که از ایستادن یا نشستن برای مدت طولانی جلوگیری کنید. در صورت لزوم این موارد، به طور منظم استراحت کنید و شب‌ها پاهایتان را بالا ببرید تا فشار روی پاها کاهش یابد. یک سبک زندگی فعال و ورزش کردن به اندازه کافی نیز به میزان قابل توجهی از تشدید واریس جلوگیری می‌کند.
